نقش ایمان و اخلاق در تحکیم بنیاد خانواده

خانواده ، یك واحد كوچك اجتماعی است كه با پیمان ازدواج زن و مرد آغاز می‏شود و با تولد فرزندان ، توسعه و استحكام می‏یابد. جوامع بزرگتر نیز از همین واحدهای كوچك تشكیل می‏شوند. بشر از آغاز ، زندگی خانوادگی را به عنوان بهترین نوع زندگی برگزیده و در همه زمان‏ها و مكان‏ها بدان پایبند بوده و هست.
این نوع زندگی ، از امتیازات انسان محسوب می‏شود و فوائد گوناگونی دارد ، از جمله اینكه زن و مرد را از پریشانی و بی هدفی نجات می‏دهد و به خانواده وابسته و دلگرم می‏سازد وآنها از نعمت انس و مودت بهره‏ مند می‏شوند .
وابستگی كودكان ، نوجوانان و جوانان نیز به خانواده ، فوائد زیادی را در بردارد ؛ چرا که از انواع مفاسد اخلاقی ، اجتماعی ، انحرافات جنسی ، ارتكاب جنایت ، بزهكاری و اعتیاد ، بیشتر مصون می مانند.
بنابراین ، سلامت و سعادت جامعه ، تا حد زیادی ، به وضع خانواده‏ها و كیفیت روابط بین زن و شوهر و والدین و فرزندان بستگی دارد. هر چه روابط بهتر و سالم تر ، باشد زندگی شیرین‏تر و با صفاتری دارند و ارتباط صمیمانه تری با خانواده برقرار می کنند و از خطر انحراف مصونیت پیدا می‏كنند.
هدف از ازدواج در اسلام ، یعنی ایجاد انس و محبت و صفا درخانواده ، خانه‏ای كه در آن صفا و محبت نباشد از هم گسیخته است و ویرانه . حتی می توان گفت که زندانی بیش نیست.
" معیار در انتخاب همسر "
اسلام در جهت تحقق اهداف ازدواج و تحكیم بنیاد خانواده ، بر دو امر تاكید دارد : یكی ایمان و دیگری اخلاق ، و به كسانی كه قصد ازدواج دارند توصیه می‏كند كه دین و اخلاق همسر خود را منظور بدارند.
مردی به خدمت رسول خدا صلی الله علیه و آله آمد و در امر ازدواج با او مشورت نمود ، آن حضرت فرمود: «با زنان دیندار ازدواج كن تا خیر فراوانی نصیب تو شود» . (۱)
علی بن موسی الرضا علیه السلام فرمود: « سودی بهتر از زن صالح و شایسته نصیب انسان نمی‏شود ، زنی كه شوهرش را خشنود می‏سازد و در غیاب او ، از خودش و زندگی شوهرش نگهداری می‏كند» . (۲)
پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: « اگر كسی از دختر شما خواستگاری كرد و دین و اخلاقش را پسندید ، با او وصلت ایجاد كنید و گرنه فتنه و فساد بزرگی در زمین به وجود می‏آید» . (۳)
برای حسن رابطه بین زن و شوهر و بقاء و استحكام بنیاد خانواده ، و برای جلوگیری از اختلافات خانوادگی و وقوع طلاق ، بهترین وسیله رعایت ارزش‏های اخلاقی است و در این رابطه توصیه‏های فراوانی شده است .
اسلام ، ازدواج را پیمانی مقدس می‏داند كه بین زن و مرد ، به اعتبار این كه دو انسان هستند بسته می‏شود و مهمترین هدفش ، تامین نیازهای انسانی ، آرامش و سكون و انس زن و مرد به یكدیگر است ؛ حتی تولید و پرورش فرزندان را نیز ، در راه تامین هدف عالی انسانی محسوب می‏دارد.
قرآن كریم در این رابطه می‏گوید: « و از نشانه‏ های خداست كه برای شما از جنس خودتان همسرانی بیافرید تا با تمایل به سوی آنان آرامش بیابید ، و در میان شما محبت و دلسوزی قرار داد . همانا كه در این موضوع برای اندیشمندان نشانه‏هایی است» ( روم/۲۱)
در آیه مذكور ، انس و آرامش خانوادگی به عنوان ثمره ازدواج معرفی شده است. در پیمان مقدس ازدواج ، زن و مرد با تمام وجود به سوی یکدیگر جذب و با هم متحد و یك دل می‏شوند و در تمام ابعاد زندگی ، در خدمت یكدیگر قرار می‏گیرند. مأنوس ، همفكر ، هم راز و یك هدف می‏شوند.
در آیه مذكور ، زندگی خانوادگی ، بر دو پایه نیرومند مودت و رحمت استوار گشته است . یكی از پایه‏ های ازدواج ، مودت و علاقه زن و شوهر نسبت به یكدیگر است . زن و شوهر خوبی‏ها و نقاط مثبت یكدیگر را مورد توجه قرار می‏دهند و از صمیم قلب یکدیگر را دوست می‏دارند. هر یك از آنان ، دیگری را نعمتی ارزشمند از جانب خدا و وسیله انس و الفت ، آرامش و دلگرمی و شریك زندگی می‏شمارد و از این نعمت بزرگ قدردانی و سپاسگزاری می‏كند.
پایه دیگر ازدواج ، كه در آیه به آن اشارت شده "رحمت" یعنی مهربانی و دلسوزی است ، هر گاه یكی از زوجین به نقصان و ضعف و نیازی در همسرش مواجه شد ، همدلانه فکر می کند ، او فکر ‏كند كه همسرش یك انسان است و انسان بی نقص نیست. چنان كه خود نیز بی عیب نمی باشد . پس با نرمی و مدارا و از روی مهربانی و دلسوزی ، نقص او را در صورت امكان برطرف می سازد و در صورت عدم امكان ، او را با همان حال می‏پذیرد. نقصانش را نادیده می‏گیرد و به زندگی ادامه می‏دهد. لازمه رحمت و دلسوزی ، این است كه چنانچه فرد خیر و صلاح خود را می‏خواهد ، در همه حال خواسته‏ ها و تمایلات همسرش را منظور بدارد ، هر چه را برای خود می‏خواهد برای او نیز بخواهد و همواره به فكر تامین سعادت ، آسایش و آرامش او نیز باشد.
قرآن مجید در این رابطه ، تعبیر بسیار جالبی دارد و زن و شوهر را چنین توصیف می‏كند:
« زنان برای شما لباس هستند و شما نیز برای آنان لباس هستید » ( بقره/۱۸۷)
لباس ، مجموع بدن انسان را با همه كمالات ، نواقص ، خوبی‏ها ، بدی‏ها ، زیبایی‏ها و زشتی‏ها در بر می‏گیرد و از سرما و گرما و خطر حفظ می‏كند . بر زیبایی‏هایش می‏افزاید و عیوبش را می‏پوشاند . لباس نزدیكترین اشیاء نسبت به انسان است و از جمله نیازهای اولیه به شمار می‏رود. زن و شوهر نیز ، نسبت به یكدیگر باید همانند لباس باشند ، همدیگر را با همه نواقص و كمالات بپذیرند. حافظ و نگهبان و آرامش بخش یكدیگر باشند. بر زیبایی‏های هم بیفزایند و عیوب هم را بپوشانند و رازدار و محرم اسرار باشند.
اسلام ، در مورد روابط بین زن و شوهر و زندگی خانوادگی چنین می‏اندیشد و آن را بر چنین پایه‏هایی استوار ساخته است. تشكیل چنین خانواده ‏هایی در خور انسان است و سعادت جسمانی ، نفسانی ، دنیوی و اخروی او را تامین می‏كند. اگر بنیاد خانواده بر پایه ‏های ایمان و محبت استوار گردد ، كانون خانواده گرم و با صفا می‏شود و از كشمكش‏ها ، و اختلافات و طلاق و فروپاشی جلوگیری می‏كند.
پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: « كاملترین مردم از جهت ایمان ، كسی است كه اخلاقش خوب تر باشد ، و بهترین شما كسانی هستند كه نسبت به همسران خود خوش رفتارتر باشند . » (۴) امام سجاد علیه السلام فرمود: « حق همسرت این است كه بدانیخدای متعال او را وسیله آرامش و انس تو قرار داده و بدانی كه او نعمتی است از جانب خدا برای تو ، پس او را گرامی بدار و با وی مدارا كن ، گرچه تو نیز بر او حقی بزرگ داری ، اما باید نسبت به او دلسوز و مهربان باشی . باید خوراك و پوشاك او را تامین كنی و اشتباهات و لغزش‏هایش را ببخشی » (۷)
حضرت موسی بن جعفر علیه السلام فرمود: « جهاد زن در این است كه خوب شوهرداری كند» . (۸)
اسلام عنایت ویژه‏ای به اخلاق دارد و رعایت ارزش‏های اخلاقی را برای سلامت خانواده و تحكیم بنیان آن ضروری و لازم می‏داند.
به نظر می‏رسد یكی از عوامل مهم تزلزل بنیاد خانواده ، بی‏توجهی به مسائل اخلاقی است و برای حل این مشكل بزرگ كه خانواده را در معرض تهدید جدی قرار داده ، چاره‏ای جز احیای ارزش‏های اخلاقی به ویژه اخلاق خانواده نداریم.
پی‏نوشت‏ها:
۱- وسائل الشیعه، ج ۲۰، ص ۵۰.
۲- همان، ص۳۹.
۳- همان .، ص۷۷.
۴- بحارالانوار، ج ۷۱، ص۳۸۹.
۵- همان ، ج ۷۴، ص ۵.

منبع : تبیان