روزنامه های زرد فقط به پول می اندیشند

از دیرباز جایگاه و نقش اطلاع رسانی و آگاهی بخشی مطبوعات بر همگان شناخته شده است. مطبوعات با پرداختن پیرامون موضوعات روز جامعه، خوانندگان را در جریان رویدادهای پیرامون زندگیشان قرار می دهند و از این منظر نقش آگاه سازی و فرهنگ سازی مهمی را ایفا می كنند. مطبوعات در سیر تاریخی خود گونه های متعددی یافته اند، اما به رغم جایگاه رفیع مطبوعات در امر اطلاع بخشی و فرهنگ سازی نوعی از روزنامه نگاری در سطح پایین شكل گرفت كه با عدول از وظایف حرفه ای و اصول اخلاقی حرفه روزنامه نگاری صرفاً به مسائل پیش پاافتاده، جنجالی و عامه پسند روی آورد. این دسته از مطبوعات كه از آنها با عنوان «مطبوعات زرد» نام برده می شود چند سالی است كه در كشور ما نیز نمونه های آن را فراوان می یابیم؛ هفته نامه ها و روزنامه های متعددی كه با سطحی نگری، صرفاً به مسائل پیش پاافتاده، احساسی و معمولی رویدادهای جامعه می پردازند. از این دسته از نشریات با عنوان «مطبوعات عامه پسند» نیز یاد می شود.
تاریخچه پیدایش «مطبوعات زرد» و به شكل وسیع تر آن یعنی «روزنامه نگاری زرد» به اواخر قرن ۱۹ میلادی بازمی گردد. در آن سال ها رقابت بین روزنامه های شهر نیویورك برای كسب سود بیشتر منجر به وقوع یك سری دعواها و درگیری ها شد. دو روزنامه نگار معروف آن زمان به نام های هرست و پولیتزر جهت افزایش تیراژ نشریه خود و كسب سود بیشتر رقابتی را آغاز كردند كه طی آن واژه جدیدی به نام «روزنامه نگاری زرد» پیدا شد. هرست مالك روزنامه ژورنال بود و این نشریه را در سال ۱۸۸۲ خریداری كرده بود. رقیب وی پولیتزر نیز مالك روزنامه بود. این دو روزنامه در خیابان «پارك راو» كه ساختمان های مطبوعاتی نیویورك در آنجا در كنار هم صف كشیده بودند قرار داشتند.
طی رقابت این دو روزنامه در اوایل سال ،۱۸۹۶ روزنامه «ساندی ورلد» برای فروش بیشتر نشریه دست به ابتكار جالبی زد. این روزنامه «ریچارد فلتون» را كه یك هنرمند بود و كارش نوشتن داستان های مصور یا كمیك استریپ بود، به خدمت گرفت. شخصیت اول مجموعه داستان های فلتون به «بچه زرد» شهرت داشت. نام این داستان به خاطر لباس های زردرنگ شخصیت اول آن بود. استخدام فلتون در نشریه ساندی ورلد نوآوری جالبی محسوب می شد كه توانست تیراژ نشریه را بسیار بالا ببرد. در ادامه رقابت بین این دو روزنامه آنها سعی كردند با حربه های گوناگون حریف را از میدان رقابت خارج كرده و سود بیشتری را در بازار مطبوعات نصیب خود سازند. در این رقابت آنها با پرداختن به موضوعات جنجالی و حساس برانگیز سعی در تحریك احساسات مردم و تشویق آنها به خرید روزنامه می نمودند. مبالغه و غلو كردن در مورد موضوعات و رویدادهای كم اهمیت و پرداختن به اخبار جنایی و حوادث از دیگر اقدامات این دو روزنامه بود. این روزنامه ها در جریان های سیاسی نیز به صورتی جانبدارانه و مغرضانه برخورد می كردند و با پوشاندن و كتمان حقایق سعی در گمراه كردن افكار عمومی و كشاندن آنها به مسائل حاشیه ای می نمودند تا از این رهگذر فروش نشریه را بالاتر ببرند. به طور مثال در جریان انفجار ناو جنگی آمریكایی «ماین» در ۱۵ فوریه ۱۸۹۸ در حالی كه تمامی روزنامه های آن دوران در وضعیت موجود صبر و حوصله را پیشنهاد می كردند این دو نشریه «ژورنال و ورلد» به مسئله دامن زدند و با چاپ اخبار ساختگی ادعا كردند این انفجار عمدی بوده كه این مسئله موجبات وخامت اوضاع و بروز جنگ را فراهم كرد.


بدین ترتیب این نشریات شیوه روزنامه نگاری جدیدی را تحت عنوان «روزنامه نگاری زرد» پایه گذاری كردند. هر چند پولیتزر در اواخر عمر خود از اقداماتی كه طی دوران حرفه ای و مالكیت بر روزنامه ژورنال انجام داده بود اظهار ندامت و پشیمانی نمود و بدین خاطر «جایزه پولیتزر» را كه معروف ترین جایزه روزنامه نگاری است پایه گذاری كرد اما نام او در تاریخ با «مطبوعات زرد» عجین شده و از آن یاد می شود. نشریات زرد كه به«نشریات یك پنی» نیز معروف بودند در واقع روزنامه هایی كاملاً مردمی بودند كه خبر را برای مردم تولید می كردند اما در قرن نوزدهم چرخشی در این پدیده به وجود می آید و خبر برای مردم به سمت خبر برای بازار كشانده می شود. انتشار این نشریات به عنوان یك جزء از صنعت مطبوعات تا به امروز نیز ادامه داشته و اكنون شاهد موارد فراوانی از نشریات زرد در گرایش های گوناگون اعم از اجتماعی، ورزشی، هنری و سینمایی هستیم.
• خصوصیات «مطبوعات زرد»
مطبوعات زرد در معنای واقعی خود مطبوعات «مطبوعات عامه پسند» نام دارد. این سبك از مطبوعات ویژگی های خاص خود را دارد، هر چند كه از اصول كلی سایر مطبوعات و حرفه روزنامه نگاری استفاده می كند. در این نوع از روزنامه نگاری، هدف اصلی و نهایی نه اطلاع رسانی و فرهنگ سازی بلكه بالابردن تیراژ و كسب حداكثر سود است. چرا كه اساس رسانه ها در غرب كه محل پیدایش اولین تابلوییدها و نشریات عامه پسند هستند بیش از هر چیز بر سوددهی متمركز است و مدیران رسانه ها درست مثل مدیران سایر صنایع به دنبال كسب سود و جمع آوری پول هستند. طبیعی است كه مدیران نشریات زرد برای تولید سود بیشتر باید مخاطبان بیشتری داشته باشند و برای اینكه مخاطبان بیشتری داشته باشند باید به خواسته های عامه مردم پاسخ بدهند. در واقع جلب توجه خوانندگان بر سایر ارزش های روزنامه نگاری نظیر دقت، اعتبار و وجوه سیاسی- اجتماعی آن غلبه می كند. برخلاف گردانندگان نشریات كیفی كه هیچ تلاشی برای جذب خوانندگان سطح متوسط نمی كنند، گردانندگان نشریات زرد همه هم و غم شان پاسخگویی به خواست آنهایی است كه سن و تحصیلاتشان نسبت به سن و تحصیلات خوانندگان نشریات كیفی پایین تر است. تولید اخبار مهیج، دامن زدن به شایعات، بسته بندی های پرزرق و برق و ساده نویسی همان ترفندهایی است كه گردانندگان نشریات زرد و عامه پسند برای ترغیب مردم به خواننده نشریه به كار می گیرند.
به همین جهت این نشریات سعی می كنند تا به موضوعاتی بپردازند كه جنجال برانگیز و احساس برانگیز بوده و توجه عامه را به خود جلب می نماید لذا اطلاع رسانی و آگاهی بخشی اصولی و فرهنگ سازی بهینه با این سبك از روزنامه نگاری بیگانه است. این نشریات حتی به اصول روزنامه نگاری نیز پایبندی زیادی نشان نمی دهند. آنان با استفاده از تیترهای بسیار درشت برای موضوعات كم اهمیت و نوشتن مطالب خارج از اصول روزنامه نگاری سعی در برانگیختن احساسات خوانندگان خود می كنند. موضوعاتی كه این سری از مطبوعات به آن می پردازند نه موضوعات مهم و مورد نیاز مردم بلكه موضوعات بسیار پیش پا افتاده و كم اهمیت را دربرمی گیرد. از شگردهای حرفه ای این سبك روزنامه نگاری غلو كردن و مبالغه بیش از حد در موضوعات و رویدادها است. این نشریات با استفاده از اخبار و موضوعات بسیار پیش پا افتاده و معمولی كه كمترین تاثیر را در زندگی مردم دارد، چنان پراهمیت و مبالغه آمیز نشان می دهند كه گویی مهمترین رویدادهای حال حاضر جامعه هستند. در این راه تكنیك های گوناگونی مورد استفاده قرار می گیرد كه از آن میان می توان به كار بردن تیترهای بسیار درشت، عكس های بزرگ در صفحه اول و تیترهای نامعقول همانند تیترهای سئوالی را نام برد. نشریات زرد جزء دسته نشریات عمومی هستند؛ یعنی اینكه تركیبی از حوزه های سیاست، اجتماع، اقتصاد و فرهنگ را دربرمی گیرند. اما تاكید آنها برای حوزه سیاست بسیار اندك است، چرا كه این نشریات عمدتاً انتفاعی بوده و به دنبال كسب منافع و سود مادی هستند و با حوزه سیاست كه حوزه درگیری ایدئولوژی های گوناگون است كاری ندارند.
بسیاری از محققان معتقدند اخلاق حرفه ای روزنامه نگاری موضوعی است كه در نشریات زرد كمتر بدان توجه می شود. لذا شاهد مطالبی بی كیفیت و سطح پایین بدون در نظر گرفتن معیارها و ارزش های خبری و یا توجه به دقت و صحت آنها هستیم. به همین جهت نیز كارشناسان براین باورند كه می بایست اصول اخلاقی و حرفه ای مدونی برای این نشریات پیش بینی شود. از تحلیل های موشكافانه در این نشریات خبری نیست. آنان نه به دنبال ارائه تحلیل و چون و چرایی رویدادهای جاری جامعه، بلكه صرفاً به دنبال ظواهر امور و نگاه سطحی به اتفاقات جامعه هستند. از لحاظ ظاهری این نشریات تفاوت های مشهودی با نشریات كیفی دارند. قطع این نشریات بیشتر در قطع «تابلویید» است. اصطلاح «تابلویید» چنین تعریف شده است: «هر چیزی كه به صورت فشرده درآمده باشد. واژه تابلویید در عبارت نشریات تابلویید نیز اشاره به شكل آنها دارد. این نشریات قطعی فشرده و كوچك دارند.» بدین ترتیب قطع این نشریات در حدود نصف قطع نشریات معمولی است، هرچند كه این تفاوت در همه جا مشهود نیست. این تفاوت در قطع نشریات تا حدی است كه گاه برای جداكردن مطبوعات یك كشور آنها را به دو دسته یعنی مطبوعات در قطع تابلویید و مطبوعات در قطع بزرگ تقسیم می كنند. از دیگر ویژگی های ظاهری این نشریات، استفاده زیاد از رنگ ها است، به طوری كه این مسئله این نشریات را از نشریات كیفی متمایز می كند. اغراق در رنگ پردازی در این نشریات سبب ایجاد جذابیت های بصری به منظور جذب بیشتر خوانندگان است. یك خصوصیت مشترك در نشریات عامه پسند صفحه روی جلد آنهاست. روی جلد آنها اغلب شبیه یك پوستر است. بخش زیادی از فضای داخل این نشریات به چاپ عكس اختصاص دارد. این عكس ها یا محیط زندگی مشاهیر، ورزشكاران، ستارگان سینما و... است و یا صرفاً لحظاتی از زندگی مردم معمولی است. در چنین عكس هایی «موضوع» اهمیت ندارد، آنچه مهم است روش هایی است كه عكاسان از طریق آنها واقعه را بازسازی می كنند. این بازسازی برای پاسخ به خواسته های عاطفی مردم صورت می گیرد. خصوصیات بارز عكس های نشریات عامه پسند شامل داشتن ابعاد غیرمعمول، ایجاد تضاد یا تناسب در عكس ها، تحمیل عناصر گرافیكی نظیر متن و فلش، دستكاری و مونتاژ و دراماتیزه كردن تصاویر است. دو عنصر خبری مورد توجه در این نشریات، عناصر خبری كه و چگونه است. این نشریات به دنبال چرایی و علت وقوع رویداد ها نیستند، بلكه چگونگی برای آنها مهم است. به همین دلیل بیشتر برروی عنصر خبری «چگونه» مانور می دهند. عنصر خبری چگونه، قابلیت زیادی در ایجاد فضاسازی و درام نویسی دارد و به نویسنده امكان می دهد تا فضاها و وقایع را بازسازی كند. این امر كمك زیادی به نشریات زرد می كند. مخاطبان این نشریات مخاطبانی وفادار و همیشگی نیستند بلكه عمدتاً مخاطبانی موقتی و گذرا هستند. به این معنی كه این دسته از نشریات مخاطبان را به عرصه مطالعه مطالب می كشانند و با گذر زمان و اشباع شدن خوانندگان از این نشریات به طرف نشریات تولیدی و عمیق تر كشانده می شوند. از این منظر نشریات زرد به عنوان پدیده ای مثبت تلقی می شوند.

منبع : روزنامه شرق