همیشه در کمین

حادثه خبر نمی كند این جمله را بارها شنیده اید، اما چقدر باورش دارید؟ آیا شما هم مثل خیلی های دیگر، حوادث را فقط در كمین همسایه ها می بینید و گمان می كنید كه خودتان همیشه در حاشیه امن قرار دارید یا اینكه با دوراندیشی و احتیاط، آمادگی رویارویی با اتفاقات غیرمنتظره را در خودتان به وجود آورده اید؟بیماری، تصادف، زلزله و آتش سوزی، حوادث ناگواری هستند كه ممكن است برای هر خانواده ای اتفاق بیفتد و معمولا آنقدر سریع و ناگهانی كه می توانند قدرت هر گونه عكس العملی را از افراد درگیر حادثه سلب كنند.مهمترین ویژگی حوادث غیرمترقبه، هزینه بر بودن آنهاست. غالبا هزینه های درمانی و جبران خسارات بعد از این رویدادها ضروری است. در مقیاس بزرگتر و در سطح كشوری، نهادی به نام ستاد حوادث غیرمترقبه وجود دارد. این ستاد با ردیف بودجه سالانه ای كه برایش تعریف می شود، خود را برای مقابله با حوادث ناگواری كه بخشی از جمعیت كشور را درگیر می كند، مهیا می سازد، اما رسیدگی به حوادث كوچك در سطح خانوارها جزو حیطه وظایف این ستاد نیست، پس به این ترتیب، خانواده های ایرانی، هزینه های حوادث غیرمترقبه شان را از كدام راه تامین می كنند؟
بیمه های ناكارآمد
دكتر عباس گلدوست عارفی، مدرس دانشگاه تهران، بیمه را پاسخ جامعه، به تشویش خاطر افراد برای آینده شان توصیف می كند و می گوید: در كشور ما سازمان های تامین اجتماعی و خدمات درمانی، اولین و اصلی ترین نهادهای ارائه خدمات بیمه دولتی بودند، اما این سازمان های بیمه گر، عمدتا به ارائه سرویس های درمانی وبهداشتی پرداختند و درنتیجه نیازهای مردم در سایر موارد بی پاسخ ماندند، به عبارت دیگر، بعد از مدتی مشاهده شد كه بیمه های اصلی در شهرهای بزرگ، جوابگو نیستند و به این ترتیب بیمه های مكمل یا تكمیلی مثل بیمه دانا، البرز و آسیا به وجود آمدند. حیطه وظایف بیمه های مكمل، گسترده تر و شامل حوادث غیرمترقبه ای مثل آتش سوزی، تصادف، از كارافتادگی و... است، اما مگر چند درصد جمعیت كشور مشمول بیمه هستند؟ واقعیت آن است كه هنوز بخشی از جمعیت ما مشمول هیچ یك از بیمه ها نیستند، مانند روستاییان كه اگر هم بیمه هستند، فقط در بخش درمان است و در مقابل حوادثی همچون از كارافتادگی، حریق و تصادف هیچ سازمان بیمه گری از آنها حمایت نمی كند .از سوی دیگر، حتی كسانی كه تحت پوشش بیمه ها هستند نیز نمی توانند كاملا آسوده خاطر باشند. سیستم بیمه كشور ما ضعیف و ناكارآمد است. كارشناسان علت این ضعف را كمبود بودجه می دانند كه موجب شده بیمه ها وظایف خود را تمام و كمال انجام ندهند. در بخش درمان، بخشی از هزینه ها برعهده بیمار است كه این روال با تعریف بیمه در سایر كشورها هیچ تناسبی ندارد. بسیاری از خدمات درمانی گرانقیمت مثل عكسبرداری ها و تعدادی از اعمال جراحی نیز تحت پوشش بیمه ها نیستند، بیمه همچنین هزینه داروهای گرانقیمت را تقبل نمی كند، در نتیجه هنگام بروز حوادث ناگوار، خانواده ها چندان نمی توانند به حمایت بیمه ها دلگرم باشند.
پس انداز كنید
منابع مالی شما برای حوادث غیرمترقبه چیست؟ آیا از دوستان و همسایگانتان پول قرض می كنید؟ یا سراغ حساب بانكی تان می روید و از پس اندازتان برداشت می كنید؟دكتر گلدوست، مدرس دانشگاه و معاون آموزشی دانشگاه شهیدبهشتی می گوید: زنده ماندن مردم بر عهده دولت است، یعنی وظیفه دولت است كه از مردم در برابر حوادث و سوانح حمایت كند، اما این به معنای آن نیست كه ما هم به فكر خودمان نباشیم .گلدوست، معتقد است كه خانواده ها باید حوادث غیرمنتظره را پیش بینی كنند و به فكر آینده باشند، با چنین طرز تفكری، آنها باید بخشی از هزینه های سبد خانوار را برای مقابله با رویدادهای ناگهانی پس انداز كنند.اما پس انداز كردن برای بسیاری از خانواده های ایرانی كار مشكل و گاه غیرممكنی است. گلدوست می گوید: ما زمانی می توانیم پس انداز یا سرمایه گذاری كنیم كه علاوه بر مخارج ضروری مثل غذا، پوشاك و مسكن، مبلغی را به عنوان مازاد در اختیار داشته باشیم. مسئولان می گویند در شهر تهران خط فقر درآمد، ۲۵۰ هزار تومان است. در حالی كه یك كارگر به طور متوسط ۱۲۰ هزار تومان حقوق می گیرد. طبعا در چنین شرایطی میان درآمد و مخارج خانوارها، عدم تناسب به وجود می آید .به عقیده این مدرس دانشگاه، پس انداز كردن برای هزینه های درمان و حوادث غیرمترقبه نیازمند یك سرریز درآمدی است. به عبارت دیگر خانواده ای می تواند پس انداز كند كه حداقل نیازهای قاعده هرم مازاد یعنی خوراك، پوشاك و مسكن را تامین كرده باشد. در چنین شرایطی، گلدوست پس انداز كردن را برای تعداد زیادی از خانواده های ایرانی دشوار می داند، اما معتقد است خانواده هایی كه توانایی اش را دارند، حتی الامكان بخشی از درآمد ماهانه شان را، هرچند ناچیز، كنار بگذارند و جز در مواقع بحرانی پیش آمدن حوادث غیرمترقبه از آن برداشت نكنند.
دردسرهای نگهداری از پول
حال اگر باوجود همه مشكلات اقتصادی ولو اقساط و هزینه هایی كه دارید، موفق شوید مبلغی را پس انداز كنید، تازه با مشكل نگهداری این پول مواجه می شوید. پس انداز شما باید در جایی نگهداشته شود كه علاوه بر امن بودن، قابل دسترس هم باشد. ساده ترین ودر عین حال خطرناك ترین راه نگهداشتن پول در منزل است. گلدوست در این باره می گوید: در شرایطی كه برای ۱۰۰هزارتومان شبانه وارد منزل افراد می شوند، نگهداری پول در منزل كار بسیار خطرناكی است. بهتر است خانواده ها پس اندازشان را در بانك بگذارند كه از ایمنی بیشتری برخوردار است . دكتر گلدوست همچنین می گوید: بهبود كیفیت خدمات بانكی و عابر بانك ها می تواند كارگشای بسیاری از مشكلات مردم در هنگام وقوع حوادث غیرمترقبه باشد. وقتی افراد مطمئن باشند كه بانك پاسخگوی نیاز آنهاست، به جای نگهداری پول در منزل به عابربانك ها روی می آورند .اگر برای نگهداری پس اندازتان از عابربانك استفاده می كنید، هنگام برداشت وجه نقد خصوصا در ساعات پایانی شب، احتیاط لازم را رعایت كنید چون حجم عمده ای از كیف قاپی ها و زورگیری ها در اطراف بانك ها بویژه معابر بانك ها رخ می دهند.
دولت حامی مردم
دكتر عباس گلدوست، معاونت آموزشی دانشگاه شهید بهشتی، معتقد است: اگرچه پس انداز كردن توسط خود خانواده ها كاری مفید و دور اندیشانه است، ولی ما نمی توانیم مردم را موظف كنیم برای امنیت خاطر خودشان پس انداز كنند. او می گوید: خانواده های ایرانی حوادثی مثل جنگ و تحولات اجتماعی هزینه بر را پشت سرگذاشته اند كه فرصت سرمایه گذاری را از آنها گرفته است.دغدغه معاش مردم ما بسیار بالاست و بیكاری در حال حاضر معضل اصلی جامعه ما محسوب می شود، بی انصافی است كه از مردم بخواهیم خودشان به فكر امنیت خودشان باشند. در عوض دولت می تواند با جمع آوری سرمایه های فردی مردم ، بیمه خاصی را ارائه كند كه پاسخگوی نیازهای متنوع مردم باشد . او در این باره توضیح می دهد: دولت باید ستادی را برای ساماندهی حوادث غیرمترقبه خانواده ها درنظر بگیرد چون همه افراد مشمول بیمه ها خصوصا بیمه حوادث نیستند و اگر شبی نیمه شبی برای كسی حادثه ای رخ داد، دولت باید مشكل او را حل كند. ما نمی توانیم بگوییم چون شما پیش بینی نكرده بودید كه تصادف می كنید مشمول حمایت دولت نیستید. دولت باید در هر شهرستانی یك سازمان مثل بهزیستی یا كمیته امداد را مسئول رسیدگی به اینگونه حوادث كند. این سازمان ها باید موظف به كمك و حمایت از مردم شوند و در عین حال اطمینان خاطری هم برای بازپس گرفتن پولشان داشته باشند مثلا مشاغل و كارهایی تعریف شود كه افراد با انجام دادن آنها بتوانند هزینه های خودشان را بازپرداخت كنند .گلدوست با اشاره به اصطلاح قرآنی عسر و حرج - معادل واژه تنگنا در فارسی- می گوید: دولت به عنوان حافظ شأن انسان ها و متولی جان و مال مردم، باید همه تلاش خود را صرف حمایت از افراد در مقابل حوادث و سوانح كند. به نظر می رسد تقویت بیمه ها و ایجاد سازمان های ویژه حمایتگر، بهترین راه برای نیل به این هدف باشد .
سارا هاشمی نیك

منبع : روزنامه همشهری