جامعه اطلاعات، جهان عدم تمرکز و حضور جمعی

اگر از تحلیل‌گری مانند "ژان فرانسوا آلیوتار"، كه در واپسین سال سده بیستم چشم از جهان فروبست، می‌پرسیدی؟ "آیا جامعه اطلاعات، جهانی، تك قطبی خواهد بود؟" پاسخ وی، به طور حتم، منفی بود زیرا وی معتقد بود كه انقلاب اطلاعات، باعث به حاشیه رانده شدن تمام مركزیت‌ها و قطبیت‌ها می‌شود.
پس نه تنها جامعه اطلاعات جهان ما تك قطبی نخواهند بود بلكه حتی چند قطبی هم ‌نمی‌تواند باشد زیرا این انقلاب، براندازنده قطبیت‌ها و مركزیت‌هایی است كه خود را مخزن دانش و منبع مطلق و انحصاری اطلاعات می‌پندارند. باید توجه داشت كه انسان‌های عصر صنعت كه عمر آن سه قرن و اندی به طول انجامید، اسیر ناكجا آبادهایی بودند كه از قطب‌ها و مركزیت‌های ایدئولوژیك، صادر می‌شدند و هزاران تا میلیون انسان را در سراسر جهان، همچون بردگان بی‌اختیاری به دنبال خود می‌كشیدند به طوری كه تحلیل‌گران، به خاطر جاذبه قوی‌شان، به آنها، نام "فرا روایت" یا Grand narrative را دادند. تمام شیفتگی یا زدگی انسان‌ها نیز به خاطر پذیرش بی‌چون و چرای فرا روایت‌ها از سوی عده‌ای و رد و تكذیب عده‌ای دیگر بود. دیگر، مدت‌هاست كه پارادایم‌ها، به جای فرا روایت‌ها نشسته‌اند. پارادایم (Paradigm)، سرمشقی است كه انسان‌ها از روی عقل و درایت، وضع می‌كنند و چندی بعد اگر پارادایمی دیگر (یا سرمشقی دیگر) عاقلانه‌تر به نظر برسد پارادایم جدید را می‌پسندند و پارادایم پیشین را نفی می‌كنند. پس پارادایم‌ها، جانشین هم دیگر می‌شوند و هیچگاه یك پارادایم را قدرت آن نیست كه به فرا روایت تبدیل شود. زیرا پارادایم‌ها، مشروط به زمان و مكان‌ هستند ولی فرا روایت‌ها، احكامی بی‌حد و و مرز و ابطال‌ناپذیر هستند.
در عین حالی كه جامعه اطلاعات، جهان عدم تمركز است جهانی عنان گسیخته و خارج از كنترل هم نیست و نباید چنین باشد. پس ایجاد نظم در جامعه جهانی اطلاعات، از چالش برانگیزترین مسائلی است كه انسان معاصر با آن روبرو است. حضور فعال، جمعی، مسئولیت‌پذیر و پاسخگوی سازمان‌های جوانان، زنان، كارآفرینان و خلاصه: سازمان‌های غیردولتی و جوامع مدنی در دور نخست اجلاس جهانی جامعه اطلاعات در كنار دولت‌ها، بشارت دهنده این پیام بود كه:
ذی‌نفعان و سهم‌بران جامعه اطلاعات، چه كوچك چه بزرگ، پیوند و همگرایی خود برای تحكیم و انسجام نظم نوین ناشی از انقلاب اطلاعات را به فال نیك می‌گیرند و آن را ضامن كسب موفقیت در كاهش و در نهایت هم‌آوران شكاف دیجیتالی می‌دانند، شكافی كه نه تنها میان كشورها بلكه در درون هر كشور، هر شركت و هر خانواده، خواه در جامعه‌ای توسعه یافته، یا در حال توسعه و یا كمتر توسعه یافته، وجود دارد و مانع عمده دسترسی عام به منابع و جریان آزاد اطلاعات است.


فاطمه رادبه

منبع : ماهنامه دنیای مخابرات و ارتباطات