درمان بجای انکار

لكنت زبان یك پدیده پیچیده روانی – حركتی و عمدتاً خاص دوران كودكی است و معمولاً از سنین ۲ تا ۴ سالگی یعنی سن آغاز سخن گفتن شروع می شود و نیز سن ۶ و ۷ سالگی یعنی زمان آغاز مدرسه در رابطه با شروع یا تشدید لكنت زبان كودكان بسیار حائز اهمیت است . به لحاظ ویژگی های عاطفی و سازگاری های اجتماعی خاص این مرحله و مواجه شدن با اولین تجربه رسمی آموزشگاهی ، آغاز مدرسه موقعیت مستعدی است برای بروز لكنت زبان بخصوص برای بعضی از كودكانی كه از نظر عاطفی – اجتماعی آمادگی لازم را برای ورود به مدرسه و مواجه شدن با نهاد اجتماعی رسمی ندارند . معلمان معمولاً با این قبیل دانش آموزان موجه می شوند و باید در این شرایط همواره از اعمال هرگونه تنبیه و فشار عاطفی و ذهنی به كودك اجتناب كنند .
علاوه بر دوران كودكی در دوران بلوغ و نوجوانی نیز به لحاظ ویژگی های زیستی روانی و اجتماعی خاص این دوران زمینه مناسبی برای بروز و بعضاً بازگشت یا تشدید لكنت زبان پدیدار می شود .
در توصیف افراد لكنتی می توان چنین خلاصه نمود كه آنها به طور غیرطبیعی حروف و كلماتی را تكرار می نمایند و به عبارت دیگر فاقد سلاست و روانی كلام هستند . گاهی اختلال گفتاری آنها مربوط به وقفه های عضلانی است . این لكنت و توقف در ادای كلمه یا تكرار حروف با تشنج و فشار و تقلا برای ادامه كلمات و سخن گفتن همراه است . به همین دلیل شخصی كه لكنت دارد گاهی بخشی از كلمه ای را با شدت تكرار نموده و یا از بخشی از كلمات به طور ناقص رد شده و سعی می كند به صحبت خود ادامه دهد . میزان این فشار و تقلا به صورت ها و نسبت های متفاوت در میان كودكان و نوجوانان دیده شده و مطالعه و ارزیابی دقیق آنها كمك موثری می تواند در زمینه ارائه روش های درمانی به درمانگران كند .
علل بروز لكنت زبان
دلایل بروز این پدیده به طور قطعی و روشن مشخص نیست ولی آنچه مشخص است ، لكنت نمی تواند علت واحدی داشته باشد بلكه همواره معلول علل بدنی ، عاطفی ، اجتماعی و یا تركیب این عوامل است . بسیاری از این افراد دچار ناراحتی های عصبی و ناسازگاری های اجتماعی بوده و یا در بسیاری موارد نیز لكنت زبان از دوران كودكی بر اثر برخی ناهنجاری های خفیف فیزیولوژیك پدید می آید . مسئله عامل روانی همواره اهمیت زیادی داشته و برخی تحقیقات نشان داده كه كودكان مبتلا غالباً به گونه ای در معرض فشارهای عاطفی – روانی قرار داشته و یا عموماً والدین مضطرب و عصبی داشته اند . چگونگی تاثیر ترس بر نحوه سخن گفتن افراد غیرلكنتی نیز قابل توجه است و پرواضح است كه چه تاثیر عمیقی می تواند در افراد لكنتی داشته باشد . فرد لكنتی همه ابزار و مكانیسم لازم را برای صحبت طبیعی دارد اما احساس ترس از مشكل سخن گفتن داشته كه این خود مربوط به تجارب قبلی او می شود . همین ترس موجب شده كه به خود فشار بیاورد و تقلا كند تا در صحبتش دچار وقفه و گیر نشود و از آنجایی كه صحبت زاحت و روان با فشار و تقلا فراهم نمی شود ، در نتیجه او نمی تواند با سلاست صحبت كند .
فقدان هماهنگی در عضلات دستگاه گویایی ممكن است موجب ناروانی كلامی گردد و این ناهماهنگی و ناروانی كلامی برای هر كودكی طبیعی است و خود می تواند منشا مشكلات گویایی شود ، زیرا والدین گاهی نسبت به این ناروانی كلامی كه البته طبیعی هم هست عكس العمل نشان داده و كودك زا ملزم می دانند كه با آن مقابله كند ، با تلاش بیشتر كودك مشكل او نیز بیشتر می گردد و به تدریج كودك درمی یابد كه دیگر توان كنترل صحبت خود را ندارد . (لذا والدین كودك نباید عكس العمل های تندی نسبت به نارسائیهای تكلمی اولیه كودك داشته باشند) حتی خود مشاهده كرده ام كه یك كودك به علت ترس شدید كه تجربه كرده دچار لكنت شده و این كودك به صورت طولانی در او ماندگار شده است .
در مورد درمان لكنت زبان نیز روش های مختلفی ارائه گردیده است اما در این میان اگر روشی مبتنی بر فرد – محوری بیابیم بسیار موثرتر خواهد بود . خود فرد لكنتی باید برای رفع اختلالات خود اقدام كرده و تلاش كند زیرا نه تنها در این زمینه بلكه در مورد سایر مشكلات و اختلالات همواره شاهدیم كه تا زمانی كه خود فرد نخواسته و تصمیم برای بهبودی خویش نگیرد هیچ نیرویی قادر به تغییر او نخواهد بود . قبل از ارائه روش هایی برای درمان و بهبودی لازم است در خود فرد لكنتی تغییر عقیده و نگرش راجع به مشكلش ایجاد كنیم .
سخنی چند با افراد لكنتی
قبل از هر چیز بدانیم كه لكنت زبان یك پدبده عجیب و غریب و یك عیب و عار نیست بلكه همه ما دوست داریم روان صحبت كنیم . همچنین شما می توانید به راحتی صحبت كنید بدون این كه برای حرف زدن تقلا كنید . اولین چیزی كه شما باید انجام دهید این است كه بپذیرید نیاز به یك تغییر دارید و در این میان عمر خود را با این باور كه روزی فرا می رسد كه به طور معجزه آسا موانع صحبت شما رفع می شود ، سپری نكنید . زیرا لكنت چیزی است كه فرد انجام می دهد و او می تواند در آنچه كه انجام می دهد تغییرات و اصلاحاتی انجام نماید . در راه بهبودی باید با تلاش تان تحمل ناراحتی موقتی را داشته باشید . شاید حتی برای مدتی درواقع در عذاب باشید آن هم برای یك بهبود طولانی كه آرزویش را داشته اید . ارجمندترین پیشرفت در درمان شما این است كه اعتقاد قلبی به این پیدا كنید كه خودتان می توانید اختلال تكلمی خود را كنترل كنید . ناامیدی ، بدبینی و حالت انفعالی داشتن ، مهلكترین دشمنان شما در درمان خودتان است .قبل از پرداختن به راهكارها دو فرض را همیشه به خاطر داشته باشید : ۱) هیچ گونه ضایعه یا نقص فیزیولوژیك در دستگاه گویایی شما وجود ندارد . اگر زمانی كه تنها هستید یا وقتی كه كسی صدای شما را نمی شنود و شما را نمی بیند ، به راحتی صحبت می كنید ، این بیانگر آن است كه شما نقص فیزیولوژیك ندارید .
۲) ممكن است شما در موقعیتی نباشید كه بتوانید از خدمات درمانگران بهره گیرید و اینجا خود باید درمانگر لكنت خویش باشید . زیرا درمان لكنت عمدتاً بر محور خود شخص استوار است .
عواملی را كه برای درمان و بهبودی می بایستی رعایت كنیم :
نخستین دستورالعمل
عادت كنید كه همیشه آرام و شمرده صحبت كنید ، چه زمانی كه دچار لكنت می شوید و یا بدون لكنت صحبت می كنید . همیشه بهتر است كه انسان آرام و شمرده صحبت كند تا اینكه كلمات را به سعت و تند ادا نماید . خیلی آسان است كه انسان یك لاك پشت كندرو را كنترل كند تا اینكه خرگوش تندرو را ، پس آهسته صحبت كنید . بسیار سودمند خواهد بود اگر شما روزانه كه تنها هستید ۵ دقیقه در مورد موضوعی كه به آن آشنایی دارید در مقابل آیینه آرام صحبت نمایید . استفاده از ضبط صوت نیز كمك مفیدی خواهد بود تا با آن گوش داده و مشكلات گویایی خود را بهتر دریابید . استفاده از تلفن نیز روش خوبی است . شما می توانید همچنان مكالمات خود را ضبط كنید . اكثر افراد لكنتی از جواب دادن و یا صحبت كردن با تلفن طفره می روند اما شما نمی توانید در جریان زندگی روزمره همواره از پاسخ دادن به تلفن اجتناب كنید .
راحت و آرام باشید
وقتی دچار لكنت می شوید راحت و آرام بوده و هیچ گونه فشاری به خودتان نیاورید . شما می توانید این روش را ۵ تا ۱۰ دقیقه در روز با صحبت كردن آرام و خواندن با صدای بلند تمرین كنید . خیلی شمرده و محكم و رسا بخوانید و در عین حال عضلات گویایی خود را آزاد و راحت بگذارید در رابطه با آرامش عضلات گویایی خود تمرین كنید . برای این كار لازم است كه گاهی عمداً در عضلات گویایی خود تنش و گرفتگی ایجاد كنید و سپس آن را رها كنید . یعنی گاهی سعی كنید تعمداً با گیر و لكنت صبحت كنید با این كار سبب كاهش ترس خود می شوید یعنی با لكنت عمدی كاری را كه همیشه از آن ترس داشته اید انجام می دهید ، به دنبال این كار تفاوت بین حالت گرفتگی یا تنش عضلانی را با آرامش و حالت راحتی عضلانی احساس می نمایید و كاملاً كنترل گویایی خود را به دست می گیرید .
لكنت زبان خود را منكر نشوید
قبول كنید كه لكنت دارید و سعی نكنید كه مسئله لكنتی بودن خودتان را مخفی نگه دارید ، خیلی آزاد و راحت سخن بگویید . از اینكه خودتان را فردی غیرلكنتی نشان دهید هیچ سودی نمی برید . آن را مخفی نكنید به دیگران نیز بگویید كه شما لكنت دارید و این نگرش را بپذیرید این كار خجالت و دستپاچگی شما را كاهش می دهد ، این كار مستلزم داشتن جرات است این كار را اول با افراد صمیمی ، كه به شما نزدیكند انجام دهید و بعد با افراد دیگر .
گاهی افراد لكنتی هنگام صحبت حركات غیرطبیعی و زائد از خود نشان داده و با این كار می خواهند لكنت خود را پنهان كرده و یا حواس دیگران را پرت كنند ، مانند حركاتی از قبیل : گذاشتن دست جلوی دهان ، تكان دادن یا خاراندن سر ، كوبیدن یا ضربه زدن روی چیزی ، پلك زدن زیاد ، گشاد كردن سوراخ های بینی و … در اینجا با استفاده از یك آیینه تمام قد هنگام صحبت و تمرین حركات اضافی خود را شناسایی و در صدد رفع آن برآیید .
سعی كنید ارتباط بصری خود را با مخاطبتان حفظ كنید ، یعنی سعی كنید با اضطراب و دستپاچگی خود مقابله كنید و اگر هنگام صحبت دچار لكنت شدید ، سعی كنید لكنت خود را متوقف نكرده و به آن ادامه دهید ، به خود فشار نیاورید . به جلو حركت كنید یعنی از یك كلمه به یك كلمه دیگر . تكلم یك پدیده پیش رونده است سعی كنید آنچه در نظر دارید بگویید بدون برگشت به عقب . همیشه با صدای خیلی رسا و موزون ، بدون تلفظ غیرطبیعی و مصنوعی صحبت كنید . با صدای یكنواخت صحبت نكنید بلكه تن صدای خود را گاهی تغییر دهید تا صحبت شما خوشایند و آرام بخش جلوه كند . همچنین هنگام صحبت فقط به لكنت زبان خود توجه نكنید بلكه سعی كنید به صحبت های خود زمانی كه سلیس و روان حرف می زنید نیز گوش دهید . زیرا مطمئناً شما تجارب خوشایندی از صحبت های روان خود دارید . با این كار اعتماد به نفس خود را تقویت كنید . این برنامه ها را گام به گام انجام داده و تا زمانی كه طبق این برنامه پیش می روید سعی كنید تا حد مقدور صحبت كنید یعنی بیشتر از گذته به خود جرات داده و هروقت كه دلتان می خواهد صحبت كنید و نظر خود را به دیگران بگویید . هر چقدر به مردم بیشتر صحبت كنید و خود را در موقعیت های تازه قرار دهید پیشرفت و بهبودی شما سریعتر انجام می گیرد .
اگر چند نفر از افراد لكنتی كه با برنامه های اصلاح پیش می روند با هم مثلاً به طور هفتگی جلساتی داشته باشند ، مفید خواهد بود زیرا با بحث پیرامون مشكلات گویایی و تجاربی كه طی تمرینات خود كسب كرده اند به طور موثرتری می توانند بر لكنت خود غلبه كنند و بنابراین با آگاهی از مشكلات و تجارب یكدیگر آرامش بیشتری یافته و اعتماد به نفسشان قوی تر می شود .
محبوبه امیری گماسایی

منبع : بنياد انديشه اسلامي