پرتقال و حفظ سلامتی ما

پرتقال از خانوادهٔ Rutaceae بوده و به انگلیسی Orange نامیده می شود. منشأ آن را از چین و آسیای جنوب شرقی می دانند و این میوه در طب سنتی چینی كاربردهای فراوانی داشته است. هم اكنون به طور وسیعی در سراسر دنیا پرورش داده می شود و مشهورترین
درختان یا درختچه های همیشه سبزی كه مركبات بر روی آنها رشد می كنند، می توانند به ۱۰ متر یا بیشتر هم برسند. مركبات به لحاظ اینكه سرشار از «ویتامین ث» هستند معروف می باشند. دانشمندان كشف كرده اند كه این میوه ها همچنین از انواع وسیعی از مواد مغذی گیاهی و انواع مختلف فیبر غذایی برخوردار هستند.
مشخصات
پرتقال درختی است یا به عبارت بهتر درخت كوچكی است دارای برگ های سبز، گل ها و میوهٔ آن معطر و گل های آن به رنگ سفید و میوهٔ آن متوسط (در برخی ارقام درشت)، پوست آن نارنجی كمی ناصاف و گوشت آن شیرین و یا ترش و بسته به انواع مختلف دارای رنگ زرد، زرد تیره و قرمز می باشد.
درخت پرتقال و به طور كلی مركبات، درجهٔ حرارت پایین را تحمل نمی كنند و باید در مناطق نیمه حاره ای و در آب و هوای مدیترانه ای با زمستان های نسبتا گرم كاشته شوند. درجهٔ حرارت كمتر از ۴ تا ۵ درجه سانتی گراد در مدت طولانی به آنها صدمه می زند. در مناطق شمال ایران و همچنین در جنوب ایران كاشته می شود. ارقام مختلف پرتقال را با پیوند شكمی روی پایه های نارنج كه از بذر حاصل شده باشند، به دست می آورند. در برخی موارد برای به دست آوردن ارقام جدید با كاشتن بذر پرتقال نیز برای تكثیر آن استفاده می شود. نهال های بذری خیلی دیر بارور می شوند، ولی پوست میوهٔ آنها نازك تر و طعم آنها نیز شیرین تر می شود.
مواد مغذی پرتقال
علاوه بر محتوای بالای «ویتامین ث»، پرتقال تأمین كنندهٔ یك سری مواد مغذی گیاهی حفاظت كننده و آنتی اكسیدان شامل آلفا و بتاكاروتن، لوتئین و بتاكه پیتوزانتین می باشد.
مواد مغذی اصلی پرتقال به شرح زیر است:
مواد مغذی اصلی پرتقال (در ۱۰۰ گرم خام)
انرژی (كالری) ۳۷
ویتامین ث (میلی گرم) ۵۴
فیبر (گرم) ۲
فولات (میكروگرم) ۳۱
آهن (میلی گرم) ۴/۰
پتاسیم (میلی گرم) ۱۵۰
كربوهیدرات (گرم) ۹
فروكتوز (گرم) ۲
چربی (میلی گرم) ۱/۰
كاروتن (میكروگرم) ۲۸
مس (میلی گرم) ۰۴/۰
كلسیم (میلی گرم) ۴۷
پروتئین (گرم) ۱
فسفر (میلی گرم) ۲۰
سدیم (میلی گرم) ۱
ویتامین ب ۱ (میلی گرم) ۱/۰
ویتامین ب ۲ (میلی گرم) ۰۴/۰
نیاسین (میلی گرم) ۴/۰
منیزیوم (میلی گرم) ۱۲
منگنز (میلی گرم) ۰۵/۰
آب پرتقال
این آبمیوه را می توان به طور تازه و یا به صورت بسته بندی شده و فرآیند شده مصرف نمود. یك لیوان معمولی آب پرتقال تازه، تأمین كننده ۸۰۰ میلی گرم «ویتامین ث»‌ و ۴۰۰ میلی گرم فولات می باشد. به هنگام مصرف مداوم روزانهٔ میوه و سبزیجات، یك لیوان آب پرتقال به عنوان یك «واحد»‌ میوه محسوب می گردد.
خواص و كاربرد پرتقال
مصارف سنتی: پوست و آب پرتقال تقویت كنندهٔ معده، ضد نفخ، محافظت كننده از بروز عوارض كمبود «ویتامین ث» و ادرارآور می باشد. مصرف جوشاندهٔ پوست آن برای آرام كردن سرفه، رفع سرماخوردگی و سوء هاضمه مفید می باشد. پوست آن به عنوان مرهم برای اگزما و ناراحتی های پوستی مفید است. جوشاندهٔ برگ های پرتقال مانند سایر مركبات برای شستشوی ورم ها و كاهش درد آنها نافع است. پرتقال به طور كلی ضد اسپاسم و آرام بخش است. اسانس پرتقال اثر ضد عفونی كننده دارد و از پوست آن گرفته می شود، اما چون خیلی زود فاسد می شود، همیشه باید تازه مصرف شود و اگر نگهداری شود برای مدت كم، در جای تاریك و خنك باید گذاشته شود. در هند معتقدند كه میوهٔ پرتقال خون را تصفیه می كند و تشنگی را فرو می نشاند و اشتها می آورد. آب پرتقال برای رفع ناراحتی های صفراوی و اسهال های صفراوی نافع است. در چین تخم پرتقال را له كرده و شب روی پوست صورت می گذارند و معتقدند كه برای برطرف نمودن چین و چروك صورت نافع است. برگ پرتقال در هند و چین به عنوان مسكن و در فیلیپین در موارد هیستری و سكسكه كاربرد دارد. دم كردهٔ گل ها و شكوفهٔ آن در موارد آشفتگی و دل به هم خوردگی مفید و مسكن و آرام بخش است و سوء هاضمه را رفع می كند. در طب چینی پرتقال به طور منظم تحریك دستگاه گوارش و درمان یبوست به كار می رود. آنها معتقدند كه پرتقال در مقابله با اسهال خونی، سوء هاضمه و تشكیل بیش از حد مخاط مفید است. در موارد استرس و بی خوابی برای آرام كردن اعصاب پرتقال داده می شود. از دیرباز پرتقال را برای توانایی آن در مبارزه علیه اسكوروی (كمبود ویتامین ث) و حفظ استحكام لثه ها می شناخته اند. مصرف پرتقال سبب قلیایی نمودن خون شده و اعمال عضلات را تسهیل می كند. به علاوه بدن را در برابر ابتلا به انواع عفونت حفظ می كند. عصارهٔ پرتقال گاهی در كیك سازی مورد استفاده قرار می گیرد.
فواید كلیدی پرتقال
* به مبارزه علیه بیماری های قلبی كمك می كند.
* در افراد سیگاری، به حفظ مقدار «ویتامین ث» بدن كمك می كند.
* با سرماخوردگی مقابله می كند.
* نقش حفاظتی در برابر مبتلا به سرطان دارد.
چه مقدار مصرف كنیم؟
یك پرتقال متوسط به وزن ۱۶۰ گرم، ۲۵ درصد دریافت توصیه شدهٔ روزانهٔ بزرگسالان برای فولات (از جمله ویتامین های گروه B ) و بیش از دو برابر نیاز به دریافت «ویتامین ث»‌ را تأمین می كند.
انتخاب و نگهداری
- انواعی از پرتقال را كه دارای پوست نازك بوده و نسبت به اندازه شان، سنگین هستند، انتخاب كنید.
- پرتقالی را كه دارای قسمت های نرم است، انتخاب نكنید چون نشانگر خرابی آن است.
- در صورتی كه پوست آن شل و چروك خورده باشد، نشانگر ماندگی میوه است.
نحوهٔ مصرف
- ترجیحا میوه را به صورت تازه مصرف كنید.
- به سالاد میوه یا سبزیجات، پرتقال اضافه كنید.
- در كنار انواع غذاهای گوشتی، به منظور افزایش جذب آهن غذا، از پرتقال یا آب آن استفاده كنید. خصوصا افزودن آب پرتقال به مرغ آب پز بسیار طعم خوبی به غذا خواهد داد.
- داخل كیك، میلك شیك (مخلوط با شیر) و انواع شربت از پرتقال استفاده كنید. به علاوه از آن در تهیه مارمالاد می توانید استفاده نمایید.
خواص ویژه
* تخریب كلسترول: مطالعه بر روی جوامع در سراسر دنیا نشان داده است كه رژیم های غذایی سرشار از ویتامین C، به حفاظت در برابر بیماریهای قلبی كمك می كند. ویتامین مشابه همراه ویتامینی از LDL در برابر تخریب اكسیداتیو توسط رادیكال های آزاد كه مواد سرطان زایی هستند، حفاظت می كند. LDL تخریب شده سبب انسداد شریان ها و ابتلا به بیماری های قلبی می گردد.
* كمبود ویتامین ث: مقدار توصیه شدهٔ دریافت روزانهٔ «ویتامین ث»، ۴۰ میلی گرم می باشد. متخصصان تغذیه كه توصیه به دریافت «مطلوب تغذیه ای»‌ دارند، دریافت ۴۰۰ میلی گرم برای افراد بین ۲۵ تا ۵۰ سال و ۸۰۰ میلی گرم برای افراد بالای ۵۰ سال را دارند. پرتقال و آب آن نقش مفیدی در تأمین این نیازمندی های روزانهٔ «ویتامین ث» ایفا می كنند.
* سرماخوردگی: دریافت كافی «ویتامین ث»‌ به كاهش شدت علایم سرماخوردگی و طول مدت آن كمك می كند.
* سرطان: پرتقال و‌ آب آن سرشار از مادهٔ مغذی گیاهی هسپریتین هستند. در تحقیقات آزمایشگاهی، عصارهٔ هیسپریتین سبب مهار رشد سلول های سرطانی سینه و تشكیل تومور گشته است. هسپریدین (یكی از انواع هسپریتین) به پیشگیری از بروز سرطان حفرهٔ دهانی كمك می كند. پوست پرتقال دارای مواد مغذی گیاهی به نام نوبیلتین و تنجرتین است كه سبب متوقف كردن حملات سلول های سرطانی می شود. آب پرتقال سرشار از مادهٔ مغذی گیاهی لیمونوئید است كه آن هم دارای خواص ضد سرطانی می باشد.
همچنین تحقیقات نشان داده است افرادی كه به طور منظم از مركبات استفاده می كنند، تا ۶۰ درصد كمتر به سرطان معده مبتلا می شوند. احتمالا «ویتامین ث» در مركبات سبب مهار تشكیل مواد سرطان زا در معده می شود. در یك تحقیق به منظور مقایسهٔ میزان ابتلا به سرطان در اشخاصی كه خیلی فراوان پرتقال می خورند با اشخاصی كه خیلی كم مصرف می كنند، مشخص شده است كه خطر ابتلا به سرطان نای در افراد گروه اول ۵۰ درصد كمتر از افراد گروه دوم است.
«ویتامین ث»‌ به پیشگیری از گاستریت (نوعی التهاب لایه های پوششی دیوارهٔ معده) كه خود عاملی برای تشكیل سلول های سرطانی در معده است، كمك می كند.
فیبر مركبات از نوع نامحلول است. بنابراین به افزایش حجم مدفوع و سرعت بخشیدن به حركت آن در دستگاه گوارش كمك می كند. به این ترتیب یكی از روش های پیشگیری از ابتلا به سرطان رودهٔ بزرگ، مصرف منظم و فراوان انواع مركبات است.
بسته نشدن لولهٔ عصبی در جنین: پرتقال دارای فولات است كه به همراه قرص های اسید فولیك به پیشگیری از بروز اسپینا بیفیدا (بسته نشدن لولهٔ عصبی) در جنین كمك می كند. لذا به مادران باردار مصرف منابع اسیدفولیك از جمله پرتقال توصیه می شود.
آب مروارید: عدسی های چشم انسان به طور طبیعی حاوی مقادیر بالایی از «ویتامین ث»‌ می باشد. افرادی كه كمتر ا ز ۱۲۵ میلی گرم «ویتامین ث»‌ در روز مصرف می كنند، ۴ برابر بیشتر با خطر ابتلا به آب مروارید، در مقایسه با افرادی كه بیش از ۵۰۰ میلی گرم در روز مصرف دارند، مواجه می باشند. بنابراین مصرف مركبات به حفاظت از عدسی ها در برابر آب مروارید كمك می كند.
كم خونی: «ویتامین ث»‌ به افزایش جذب آهن در رژیم غذایی كمك می كند. خصوصا در افراد گیاهخوار افزایش مصرف غذاهای غنی از «ویتامین ث»‌ از قبیل مركبات، برای كاهش خطر ابتلا به كمبود آهن كه سبب كم خونی می شود ضروری است.
پرتقال به طور خاص به دلیل دارا بودن فولات برای پیشگیری از كم خونی ناشی از كمبود اسید فولیك مفید می باشد.


سالومه آرمین

منبع : بنياد انديشه اسلامي