درد، تجربه ای به قدمت بشر

بدون تردید همه ما در زندگی خود بارها با بیماری های گوناگون دست و پنجه نرم كرده ایم. آنچه در تمام این موارد مشترك بوده تجربه حس ناخوشایندی به نام درد است احساس درد تجربه‌ای جهانی است و تمام مردم روی زمین از این نظر یكسان هستند. به دلیل اهمیت این موضوع دانشمندان علوم پزشكی در دهه اخیر توجه خاصی به شناسایی ماهیت و چگونگی بروز درد مبذول داشته اند. در نتیجه این تحقیقات مشخص شده كه میزان احساس درد و چگونگی پاسخ به آن تا حد زیادی به وضعیت جسمی، روحی و فرهنگی افراد بستگی دارد. مواجهه قبلی اشخاص با درد نیز در چگونگی احساس آن مؤثر است . اگر چه درد در بسیاری از موارد نشانه بیماری محسوب می شود اما چنانچه این حالت ادامه یابد تبدیل به وضعیتی مزمن میشود در این حال دیگر درد نه به عنوان علامت بیماری بلكه خود یك بیماری محسوب می شود كه نیازمند توجه خاصی است.
ماهیت درد: بروز پدیده درد از برخی تبادلات شیمیایی و تغییرات ناشی می شود كه نتیجه واكنش سه بخش عمده در بدن است. این نواحی شامل اعصاب محیطی، نخاع و مغز است كه هر یك نقش عمده ای در پیدایش درد دارند.
اعصاب محیطی: شامل شبكه ای از رشته های عصبی است كه در سراسر بدن گسترده شده اند. تماس با پایانه های این رشته های عصبی حس درد را به همراه خواهد داشت. در اندام هایی مثل پوست ، مفاصل، عضلات و سایر اندام های بدن میلیون ها عدد از این پایانه ها كه به نام گیرنده‌‌های درد نامیده می شود دیده می شود این گیرنده ها در نواحی ای كه بیشتر مستعد آسیب هستند مثل انگشتان دست و پاها تجمع بیشتری دارند. به همین دلیل هنگامی كه یك براده فلز یا تراشه چوب وارد پوست دست می شود درد بسیار شدیدی را به همراه خواهد داشت. جالب است بدانید در ۵/۲ سانتی متر مربع از پوست بیش از ۱۳۰۰ گیرنده درد وجود دارد. این گیرنده ها انواع متفاوتی داشته كه هر یك تغییرات خاصی را احساس می كنند. آنها همچنین التهاب موجود در بافتها و عفونت ها را كشف و شناسایی كرده و در این حالت پیامهایی را به شكل تكانه های الكتریكی به نخاع و مغز می فرستند.
نخاع: هنگامی كه پیامهای درد به این ناحیه رسید با سلولهای عصبی ویژه ای كه به عنوان فیلتر عمل می كنند. مواجه خواهد شد. در خصوص دردهای شدید مثل حالتی كه دست ما به یك ظرف داغ می چسبد پیامها بسرعت به طرف مغز ارسال خواهند شد و در موارد دیگر كه زیاد حاد و فوری نیستند سرعت ارسال پیامها كمتر است.
مغز: مرز تجزیه و تحلیل پیامهای درد در مغز قرار دارد. این عضو با ارسال پیام به سایر قسمت های بدن فرآیند بهبود عضو آسیب دیده را تسریع می كند مثلاً‌ هنگامی كه انگشت شما زخم می شود مغز با ارسال علایم خاص به سیستم اعصاب موجب ورود خون بیشتر به محل آسیب دیده می‌شود.
تحمل درد: وضعیت احساسی و روانی افراد و تجربیات گذشته آنها در مواجهه با درد در چگونگی تحمل آن بسیار مؤثر است. به عنوان مثال كودكی كه هرگز به دندانپزشك مراجعه نكرده است در برخورد با وسلایل دندانپزشكی درد بسیار زیادتری را احساس می كند. در حالی كه افرادی كه قبلاً‌ با این وسایل مواجه بوده اند درد كمتری را حس می كنند. وضعیت فرهنگی مردم نیز در تحمل درد مؤثر است. چنانچه شما در فرهنگی بزرگ شده اید كه تحمل مصائب و سوختن و ساختن را به شما آموخته است بهتر می توانید درد را تحمل كنید در حالی كه بعضی اشخاص با كوچكترین ناملایمات بیشترین شكایت و ناراحتی را ابراز می كنند.
انواع درد: متخصصان در بررسی درد آن را به ۲ نوع حاد و مزمن تقسیم می كنند. كه هر یك ویژگی های بخصوصی دارند. دردحاد معمولاً با بیماری و زخم همراه است . درد حاد می تواند یك لحظه ادامه داشته باشد مثل نیش حشره و یا هفته ها به طول بینجامد مثل سوختگی.
هنگامی كه شخصی به درد حاد مبتلا می شود دقیقاً می داند كه چه محلی آسیب دیده است. لغت حاد از كلمه یونانی اقتباس شده كه به معنای سوزن است كه این موضوع به درد شدید اشاره می كند. در عین حال چنانچه درد بیش از چند ماه ادامه یابد، به عنوان درد مزمن شناخته می شود. اصطلاح مزمن به عبارتی در زبان یونانی اشاره دارد كه به معنای زمان است.
درد مزمن می تواند دایمی و یا متناوب باشد (‌مثل دردهای میگرنی) بر خلاف دردهای حاد در حالت مزمن ممكن است علت درد نامعلوم باشد در بررسی آسیب اولیه تمام شواهد بر بهبودی محل آسیب دیده دلالت دارد. اما درد هنچنان باقی ایت و گاهی حتی شدیدتر میشود.
سالها قبل اشخاصی كه از دردی كه هیچ گونه علایم ظاهری نداشت شكایت می كردند. به عنوان دروغگو تلقی شده و یا ادعای آنها برای جلب توجه و محبت اطرافیان تصوی می شد اما اكنون پزشكان واقعیت وجود چنین دردهای مزمنی را تایید میكنند. در بعضی موارد آسیب به اعصاب در اثر ابتلا به بیماری های گوناگون منجر به دردهای شدید میشود. مثال واضح این مورد بیماری دیابت است كه در اثر افزایش بیش ز حد قند خون رشته های عصبی كوچك در دست و پاهای فرد بیمار آسیب دیده و منجر به ایجاد دردهای شدید در انگشتان و پنجه پا می شود.
درد عضوی كه وجود دارند: بد نیست بدانید افرادی كه دست ویا پای خود را از دست داده اند گاهی اوقات در دست یا پای قطع شده احساس درد شدیدی دارند. مثلاً شخصی كه پایش قطع شده است در پنجه پای خود احساس درد میكند. این مشكل پیچیده كه درمان آن نیز بسیار دشوار است در اثر تحریك مسیرهای انتقال درد از محل عضو قطع شده به طرف مغز اتفاق می افتد و یك مشكل پیچیده احساسی و روانی است.
ماهیت درد و نحوه بروز آن همچنان مورد توجه متخصصان بوده و هر روزه با شناخت هر چه بیشتر این فرآیند درمان های مؤثرتری برای دردهای مختلف ارائه ی شود. آنچه در پایان باید بر آن تاكید داشت این گفته محققان است كه توجه بیش از حد به درد شدت آن را افزایش داده و آن را غیر قابل تحمل خواهد كرد. پس در مواجهه با درد صبور باشید.

مترجم : آرش فرهودی

منبع : بنياد انديشه اسلامي