نگاهی به سینما در کشورهای عربی

سینمای عرب در خلال سالهای ۱۹۶۸ تا ۱۹۸۸ شاهد تجربیات از سوی سینماگران جوان در نقاط مختلف جهان عرب بود. با آغاز سال ۱۹۶۸، جنبش های جوانان بر ضد سیستم سنتی اجتماعی در دنیا آغاز شد. در همان زمان شكافی عمیق از نظر فكری، روحی و اخلاقی در تمام جوامع خصوصا جوامع غربی به وجود آمد و اعتماد جوانان به نهادهای سیاسی و اجتماعی از بین رفت. در جهان عرب پس از اولین شكست اعراب در مقابل اسرائیل، حركت گسترده ای برای تجدیدنظر در نهادها و علل و اسباب این شكست به وجود آمد. سردمدار این حركت نیز جوانان بودند كه خود را مالكان آینده به حساب آورده و منتظر بودند تا حكومتها به وعده هایشان عمل كنند و آنان را به آرزوهای خود برسانند. اولین كشور عربی كه دچار التهاب و تغییر و تحولات شد مصر بود. این كشور در قلب منطقه عربی قرار داشته و در جنگ متحمل شكست سنگینی شده بود. مصر شاهد حركتی برای بازسازی فرهنگی و فكری بود كه نویسندگان، شعرا، داستان سرایان، ادبا و نقاشان و هنرمندان در آن شركت داشتند اما نقش سینماگران بیش از همه جلوه گر شد و همگی خواستار تجدیدنظر در سینمای سنتی و قدیمی شدند. پس از آن بود كه «مجمع فیلم مصر»، سینماگران را به سوی ایجاد سینمایی جدید و به دور از چهارچوبها و قالبهای سنتی و قدیمی دعوت نمود. سینمایی كه به مسایل و مشكلات واقعی جامعه بپردازد. شكل سازمان یافته این دعوت به تاسیس «مجمع فیلم» منجر شد. با تأسیس مجمع فیلم در سال ۱۹۶۰ نسل جدیدی از جوانان عاشق سینما پدیدار شدند كه بر دانش، آگاهی و معلومات خود تكیه داشتند و هر هفته فیلم های سینمایی را مشاهده و نقد و بررسی می نمودند. پس از مدتی در سال ۱۹۶۳ دو حادثه مهم به وقوع پیوست: ۱- فارغ التحصیل شدن اولین گروه دانشجویان دانشسرای عالی سینما ۲- تأسیس مؤسسه سینمایی و وارد شدن دولت در امور تولیدات سینما و سیطره جزئی آن بر توزیع و نمایش فیلم. مدتی نگذشت كه مبارزه ای میان نسل جدید و نسل قدیم سینماگران درگرفت كه به صورت یك درگیری حرفه ای درآمد. نسل جدید می خواست آنچه را كه از اصول جدید سینما یاد گرفته بود به اجرا گذاشته و برای خود فرصت كار ایجاد كنند. این نسل، نسل قدیم را متهم به ركود، ارتجاع، و مانع بودن در راه سینمای جدید می نمود نسل قدیم نیز جوانان را متهم به گستاخی، بی احترامی به خبرگان و تمایل به شهرت و جمع آوری مال و ثروت نمود. در این میان، چند تن از بهترین كارگردانان قدیمی مانند یوسف شاهین، صلاح ابوسیف، بركات، توفیق صالح و… در این میدان مبارزه مورد بی توجهی و غفلت قرار گرفتند كه ناشی از كوتاه فكری جوانان بود. در آن زمان برخی عقیده داشتند كه دولت به تنهایی می تواند سینمایی نوین را اداره كند ولی نظر اكثر جوانان به سوی بخش خصوصی بود و آن را تنها عامل پیشرفت و تحول سینمای مصر می دانستند، زیرا بخش خصوصی فیلمهای خوبی را به وسیله كارگردانان بزرگ سینما، ساخته بود. بخش دولتی نیز فعالیت خود را آغاز كرد و فیلمهای تجاری ارزان قیمت با ارزش هنری مناسبی را ساخت كه این فیلم ها در مقایسه با تولیدات مشابه آمریكایی، فیلمهای گروه «B» نام گرفت. در سال ۱۹۶۸ جامعه هنری و فرهنگی سینماگران جوان تبدیل به نیرویی قدرتمنند شد و نیاز به تغییر تحولات را در خود احساس نمود. این جامعه سینمای قدیمی را نفی كرده و آن را مورد اتهام قرار داد. تابستان ۶۸، تابستانی پر از التهاب و تشنج بود. سینماگران و منتقدان جوان خواستار ایجاد چهارچوب و برنامه ای واحد شدند كه آنها را در كنار یكدیگر جمع كرده و حركتشان را منظم سازد. در همین راستا این گروه توانست در مجله «كواكب»‌ دو صفحه را به خود اختصاص دهد كه «رجاء نقاش» مسئولیت آن را برعهده داشت. سپس «فتحی فرج» سردبیر مجله «غاصبون» و همكارانش حمله شدیدی را بر علیه سینمای سنتی آغاز كرده و خواستار فرصت دادن به سینماگران جوان برای ساخت فیلمهایی در مورد مسایل واقعی جامعه شدند. در همان زمان اولین باشگاه سینمایی در قاهره با پنج هزار عضو افتتاح شد كه اكثر آنان را جوانان تشكیل می دادند. این باشگاه هر هفته اقدام به پخش و نقد و بررسی فیلم و بررسی فیلم می نمود و هفته نامه «دوریه» كه در حال حاضر نیز منتشر می شود به نقد و بررسی سینمای نوین جهان می پرداخت.

منبع : بنياد انديشه اسلامي