ال.پی.جی و بازارهای آن

ال.پی.جی یکی از محصولات جانبی صنعت نفت و شامل پروپان، پروپیلن، بوتان و بوتیلن در نسبت های مختلف است. قسمت عمده ال.پی.جی از پروپان و بوتان با نسبتی تقریبا مساوی ترکیب شده است. در کشورهایی که نفت برداشت شده با مقدار قابل توجهی گاز همراه است، تولید ال.پی.جی از این گازها کاملاً به صرفه است. از ال.پی.جی بیشتر به عنوان سوخت جانشین برای وسایل نقلیه و گاه به عنوان سوخت در بخش خانگی و تجاری استفاده می شود. وسایل نقلیه با سوخت ال.پی.جی نسبت به وسایل بنزین سوز و گازوییل سوز آلودگی كمتری دارند. گاز های گلخانه ای و اکسیدهای نیتروژن حاصل از احتراق ال.پی.جی در وسایل نقلیه، بسیار کمتر از بنزین و گازوییل است. همچنین در مرحله تولید، انتقال و سوخت گیری به دلیل ماهیت گازی ال.پی.جی، بر خلاف بنزین و افزودنی های آن نظیر MTBE آلودگی را برای آب های زیرزمینی در پی ندارد. به طور کلی ظرفیت آلودگی آب و خاک و هوا به دلیل مصرف ال.پی.جی به عنوان جانشین بنزین و گازوییل تا حد قابل قبولی کاهش مییابد. از این رو، ال.پی.جی به عنوان یک سوخت گازی که حالتی شبیه به سوخت های معمولی دارد، میتواند جانشین مناسبی برای نفت خام، همچنین بنزین و گازوییل گران قیمت وارداتی در کشورهای توسعه یافته اروپایی و آمریکایی باشد. مزیت های مصرف ال.پی.جی در خودروهای گازسوز ۱- به دلیل حالت گازی ال.پی.جی ، موتور خودروی ال پی جی سوز در هوای سرد نیز به راحتی روشن می شود. ۲- سیستم های سوخت ال.پی.جی پوشیده و ضایعات تبخیری آنها قابل چشم پوشی است. ۳- حمل و نقل آن آسان و سوخت گیری آن برای مصرف کنندگان بر خلاف LNG و CNG راحت است. ۴- وسایل نقلیه ال.پی.جی سوز برای استاندارد شدن گازهای خروجی به استفاده از کاتالیزر نیاز ندارند. ۵- ذرات سمی حاصل از احتراق آن نسبت به بنزین و گازوییل ناچیز است. ۶- در مقایسه با سایر سوخت ها، هرگونه افزایش تقاضا برای ال.پی.جی از منابع گاز طبیعی و نیز منابع پالایش نفت خام قابل تامین است. ۷- نشر PAHو آلدهید حاصل از احتراق ال.پی.جی نسبت به وسایل نقلیه با سوخت های فسیلی ناچیز است. عیب های مصرف ال.پی.جی ۱- مقدار انرژی ال.پی.جی پایین است و از این رو تانک های ال.پی.جی در قیاس با تانک های بنزینی و گازوییلی فضای بیشتری اشغال میكنند. ۲- تانک های ال.پی.جی فشرده و دارای وزن بیشتری نسبت به نوع بنزینی و دیزلی هستند. ۳- ال.پی.جی دارای ضریب انبساط است، بنابراین، تانک های ال.پی.جی میتوانند تا ۸۰ درصد ظرفیت پر شوند. ۴- ال.پی.جی سنگینتر از هواست، از این رو برای شعله ور شدن نیازمند جابه جایی مناسب است. ۵- ال.پی.جی در شکل مایع، در موارد کاربرد نامناسب سبب سوختگی از سرمای پوست میشود. بازار و فرصت های آتی در سال ۱۹۹۱ مصرف جهانی ال.پی.جی از مرز ۹ میلیون تن در سال گذشت. طبق آمار، خودروهایی که با ال.پی.جی کار میکنند، ۳/۳ میلیون خودرو هستند. تنها در اروپا، به ویژه در ایتالیا و هلند بیش از ۴/۱ میلیون خودرو در جادهها تردد می كنند. علاوه براین، کشورهایی نظیر ژاپن، ایالات متحده، کانادا، کره جنوبی و تایلند نیز برنامه هایی برای استفاده از این سوخت در خودروهای سبک خود دارند. بازار مصرف ال.پی.جی در اروپا طبق آمارهای گزارش شده در هلند، ال.پی.جی به تدریج از حالت یک سوخت جانشین به یک سوخت معمول تبدیل میشود. تمامی ایستگاه های تحویل سوخت در طول جادهها و خیابانها، ال.پی.جی عرضه میکنند. در حال حاضر در این کشور بیش از ۱۵ درصد خودروهای مسافربری ال.پی.جی سوز هستند. تعداد زیادی از کمپانی های حمل و نقل عمومی در حال خرید اتوبوس های ال.پی.جی سوز و یا تغییر سوخت اتوبوس های خود به این سوخت هستند. ناوگان های شهرهای بزرگ نظیر آمستردام، گرونینگن، آیندوهون و هرتوگن بوخ از این نوع اتوبوس ها بهره میگیرند. در انگلستان، در سال های گذشته مصرف ال.پی.جی با نوعی کاهش روبه رو بوده است. تعداد ایستگاه های تحویل سوخت ال.پی.جی از حدود ۵۰۰ ایستگاه در سال ۱۹۸۰ به حدود ۲۰۰ ایستگاه در حال حاضر كاهش یافته که ناشی از کاهش تقاضای ایجاد شده و افزایش مالیات بر ال.پی.جی است. در حال حاضر تعداد محدودی از وسایل نقلیه ال.پی.جی سوز که در انگلستان باقی مانده است، در خارج از جادههای مرکزی شهرها در حال تردد هستند. با وجود این، اخیراً افزایش تمایل به استفاده از ال.پی.جی به عنوان سوخت در این کشور مشاهده شده است. در حال حاضر یک شركت عملیاتی اتوبوس خصوصی (گاید فرای دی) نوعی روش تبدیل اتوبوس دیزلی به ال.پی.جی سوز را آغاز کرده که از برخی از محصولات آن استفاده شده است. پیش بینی می شود در صورت موفقیت آمیز بودن این طرح استفاده از خودروهای ال.پی.جی سوز گسترش یابد. در اسپانیا نیز ال.پی.جی برای اولین بار در سال ۱۹۸۶ به عنوان سوخت وسایل نقلیه از طریق دو جایگاه سوخت رسانی عرضه شد. در حال حاضر تقریبا در ۵۰ نقطه سوخت ال.پی.جی به ۱۲۰۰۰ خودرو که همگی تاکسی هستند، عرضه میشود. ناوگان حمل و نقل شهر والادولید، اخیراً تصمیم به استفاده از ۲۴ اتوبوس با سوخت ال.پی.جی گرفته که در صورت بهره گیری از این خودروها، اولین ناوگان حمل و نقل شهری اسپانیایی به این فناوری مجهز است. دیگر بازارها در استرالیا، ۴ درصد وسایل نقلیه مسافری (۳۳۰۰۰۰ خودرو) با سوخت ال پی جی کار میکنند. این رقم در مکزیک حدود ۴۰۰ هزار خودرو است. در ایالات متحده و کانادا نیز به ترتیب ۳۵۰ هزار و ۱۷۰ هزار خودرو ال.پی.جی مصرف میکنند. یکی از بزرگ ترین بازارهای آینده برای مصرف ال پی جی آسیاست. رشد جمعیت، شتاب توسعه و افزایش نیاز به انرژی در کشورهای آسیایی به ویژه هند و چین، به رشد بازار مصرف ال.پی.جی در این قاره منجر شده است. در کره جنوبی و ژاپن این سوخت برای مصرف تاکسی ها در نظر گرفته شده که در چند سال اخیر ۹۰ درصد رشد داشته است. این رشد به ویژه در کره جنوبی، به افزایش مصرف ال.پی.جی تا حد یک میلیون تن در سال منجر شده است. نیاز شرق آسیا و هند به انرژی و حامل های آن نظیر ال.پی.جی و وجود منابع غنی نفت و گاز، مجتمع های پتروشیمی و پالایشگاهی در حال توسعه در غرب آسیا، به ویژه خاور میانه، شبکه تولید و مصرف بزرگی را در این قاره ایجاد خواهد کرد. مسائلی مانند نداشتن وابستگی به یک نوع حامل انرژی برای تامین امنیت ملی کشورها، استفاده از ال.پی.جی به جای گاز طبیعی که هم با محیط زیست سازگار است و هم پیچیدگی و مشکلات نقل و انتقال گاز طبیعی را ندارد، همچنین قیمت پایین آن نسبت به NGL و نیز هزینه نسبتاً پایین تغییرات خودرو برای استفاده از ال.پی.جی سبب شده، با وجود برخی مشکلات مانند نبود شبکه مطمئن پشتیبانی و برخی مسائل ایمنی، نیاز جهان به ال پی جی از ۱/۴ میلیون بشکه در روز در سال ۱۹۹۰ به ۹/۵ میلیون بشکه در روز درسال ۲۰۰۰ برسد. گزارش ها نشان دهنده افزایش بازار مصرف و رشد مصرف جهانی ال.پی.جی تا سقف ۹/۷ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۰ است. رشد بازار مصرف ال.پی. جی. در نقاط مختلف جهان كه سال های ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۵ به شرح زیر است: آمریکای شمالی: ۴۵۰ هزار بشکه در روز آمریکای لاتین: ۲۱۰ هزار بشکه در روز اروپا: ۲۱۰ هزار بشکه در روز آسیا: ۵۰۰ هزار بشکه در روز خاور میانه: ۱۲۰ هزار بشکه در روز آفریقا: ۱۵۰ هزار بشکه در روز طبق آمار موجود، واردات ال.پی.جی در آمریکا از ۲/۲ میلیون تن در سال ۲۰۰۰ به ۶/۳ میلیون تن در سال ۲۰۰۴ رسیده و تا سال ۲۰۱۰ به ۶/۴ میلیون تن خواهد رسید. چشم انداز مصرف ال پی جی کاهش و یا گسترش بازار مصرف ال.پی.جی به عواملی مانند هزینه و فناوری های تغییرات موتور خودرو، هزینه سوخت، میزان تولید و تامین سوخت ال.پی.جی، مالیات سالیانه و سیاست های دولت ها بستگی دارد. در هلند مالیات جاده برای وسایل نقلیه با سوخت ال.پی.جی از وسایل نقلیه بنزینسوز بیشتر است، اما مالیات بنزین از مالیات ال.پی.جی بالاتر است. نصب تجهیزات ال پی جی میبایست بر اساس گواهینامه و استانداردهای ثبت شده صورت پذیرد. این مسئله به نصب تجهیزات گران قیمتتر و در نتیجه افزایش هزینه منجر شده است. با وجود این، دولت هلند تصمیم بر کاهش مالیات ال.پی.جی و در نتیجه افزایش مصرف این سوخت در این کشور دارد. علاوه بر این، مالیات جاده ای شركت های حمل و نقل عمومی بخشیده شده و سرمایه گذاری های مناسبی برای توسعه جایگاه های سوخترسانی صورت پذیرفته است. انگلستان برنامه خاصی برای حرکت به سوی سوخت ال.پی.جی تدوین نشده است، بلکه تنها به تشویق دارندگان خودرو به استفاده از این سوخت، اکتفا شده است. از این رو، سیاست خاصی برای تولید وسایل نقلیه ال.پی.جی سوز در این کشور دنبال نشده و تمام وسایل نقلیه استفاده کننده از ال.پی.جی باید مرحله تبدیل را طی کنند. در اسپانیا، از ال.پی.جی در خدمات حمل و نقل عمومی میتوان استفاده کرد که شامل اتوبوس های عمومی و تاکسیها است. در این کشور مالیات وضع شده در زمینه ال.پی.جی نسبت به بنزین کمتر است. پشتیبانی بازار ال پی جی در اروپا تهیه فرمول ال پی جی برای استاندارد کردن آن به منظور کمک به تولید و تبدیل بهینه وسایل نقلیه ال.پی.جی سوز کارخانجات، از مهم ترین اقدام های پشتیبانی بازار ال.پی.جی است. کاهش عوارض جادهای و مالیات مختلف، همچنین کمک های مادی و معنوی دولت ها برای انعقاد قراردادها و انجام پروژههای مرتبط از دیگر عوامل موثر در بهبود و پیشرفت بازار ال.پی.جی است. از جمله اقدام هایی که هم اكنون کشورهای مصرف کننده برای گسترش بازار مصرف ال.پی.جی انجام می دهند: - کاهش عوارض جادهای و مالیات های گوناگون - ایجاد تناسب میان قیمت های ال.پی.جی و گازوییل به گونه ای که سوخت جانشین ال.پی.جی را قابل رقابت كند. - نصب تجهیزات تعمیر و سرویسدهی به خودروهای ال.پی.جی سوز در گاراژها، پارکینگ ها و شركت های حمل و نقل -کمک دولت ها به کارگاه های تبدیل - سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه برای افزایش بازده خودروهای ال.پی.جی سوز و کاهش هزینه های تبدیل و تولید - به كارگیری سیاست های ویژه برای جانشین کردن بنزین و گازوییل با ال.پی.جی یکی از عوامل اصلی رشد دهنده بازار مصرف ال.پی.جی، تامین امنیت سوخت است. اگر کشورهای مصرف کننده، سرمایه گذاری کشورهای تولید کننده ال.پی.جی و هزینه تمام شده این سوخت را مناسب ارزیابی کنند، با توجه به مزیت های این سوخت نسبت به سوخت های فسیلی و پیچیدگی نداشتن و هزینه سوخت های گازی، تلاش خود را برای گسترش بازار مصرف و جانشینی بنزین و گازوییل با ال.پی.جی افزایش خواهند داد. به طور کلی عرضه ال.پی.جی در جهان از میزان ۹/۳ میلیون بشکه در روز به ۵/۵ میلیون بشکه در روز افزایش داشته است. با مقایسه این آمار نسبت به مصرف به طور میانگین، سالانه ۲۰۰ هزار بشکه در روز کمبود ال.پی.جی مورد نیاز جهان مشاهده می شود. نتیجه در حال حاضر بازار مناسب ال.پی.جی، سرمایه گذاری برای فروش و تولید ال.پی.جی را به ویژه در کشورهای صاحب منابع طبیعی نفت و گاز، به گزینه ای مناسب تبدیل كرده است. وجود پالایشگاه های نفت و گاز بهرهمند از فناوری های نوین با بازده قابل قبول در کنار منابع نفت و گاز ارزان میتواند کشورهای صاحب منابع به ویژه ایران را که هنوز سیاست خاصی برای استفاده از گازهای همراه خود ندارد، به کسب ارزش افزوده ای بیشتر از فروش فرآورده های خام موفق سازد. ایران در حال حاضر به تولید حدود ۲۰۰ هزار بشکه در روز ال.پی.جی در پالایشگاه های نفت و گاز خود اقدام می كند. با توجه به این نکته که کشور ما از منابع عظیم گاز طبیعی، وجود شبکه توزیع مناسب گازطبیعی و نیز برنامه جانشینی سوخت های فسیلی با CNG بهره مند است، میتواند به تولید و صادرات این ال.پی.جی اقدام كند که مباحث طرح شده در این مقاله، نشان دهنده بازار رو به رشد و مناسب برای تولید و صادرات آن است. این مسئله نیازمند جانشینی صحیح ال.پی.جی در خودروها، مراکز تجاری و خانگی و نیز پتروشیمی ها با گازطبیعی است. این مسئله آنگاه به نتیجه خواهد رسید که برنامه جامع و استراتژی مشخصی برای تولید، صادرات، تزریق و مصرف داخلی گاز طبیعی تدوین شود و هرگونه تصمیم گیری در حوزه گاز، بر پایه این برنامه جامع استوار باشد. آنچه در صنعت گاز ما در عمل مشاهده نمی شود.


نویسنده : علیرضا پیمان پاك

منبع : پایگاه اطلاع رسانی عسلویه