جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا


دولت جدید و سرمایه گذاری خارجی در صنعت نفت


دولت جدید و سرمایه گذاری خارجی در صنعت نفت
سرمایه گذاری خارجی در ایران باید به چه شكلی انجام شود؟ این شرکت ها با چه مسائلی رو به رو هستند وآیا می توان راه ورود شرکت های داخلی را بست و از آنان چشم پوشی کرد؟ نگاه دولت جدید به بحث سرمایه گذاری خارجی در عرصه نفت و گاز بر كدامین موضوع سیر می کند؟
گشودن بخش بالادستی صنایع نفت و گاز به روی سرمایه گذاران خارجی، یکی از حساس ترین و سرنوشت سازترین موضوع هایی است که ایران و دیگر کشورهای عمده تولیدکننده نفت حوزه خلیج فارس، از زمان ملی کردن صنایع نفت خود تاکنون با آن رو به رو بوده اند.
با ورود به هزاره نوین، رقابت در این صنعت بیش از پیش اوج گرفته و دولت ها به منظور جذب حداکثر فناوری و منافع ملی به رقابت شدید با یكدیگر پرداخته اندکه البته این رقابت، در مورد شرکت های بین المللی نفتی نیز مصداق دارد.
حضور آمریکا در منطقه، انتخابات ریاست جمهوری ایران، موج ترور در جهان، بحران انرژی هسته ای، نوسان های قیمت جهانی نفت، امنیت منطقه خاورمیانه، نگاه دولت جدید ایران به بحث سرمایه گذاری خارجی، تحریم های نفتی و اقتصادی آمریکا برضد ایران، سیاست های اروپا، نیاز روز افزون چین و هند و منطقه جنوب شرقی آسیا به سوخت های فسیلی و ... از جمله مواردی است که به نوعی بر فرآیند سرمایه گذاری در حوزه نفت ایران تأثیرگذار است.
کارشناسان علاوه بر عوامل یادشده، عواملی مانند عضویت نداشتن در مجامع بین المللی سرمایه گذاری، انتقاد نكردن از پیمان های دو جانبه یا چند جانبه بین المللی، فعال نبودن بانک ها و مؤسسه های بیمه خارجی، فضای نامناسب فرهنگی، ثبات نداشتن در سیاست های پولی، مالی، ارزی و تجاری، ناتوانی در بازپرداخت بدهی های خارجی، فساد دستگاه های دولتی و اداری، شفاف نبودن قوانین، نداشتن نیروهای متخصص، ایجاد نشدن فضای رقابتی و دست یابی به منابع بانک جهانی را از دیگر موانع محدود کننده سرمایه گذاری در صنعت نفت ایران می دانند.
یک کارشناس اقتصادی می گوید: توسعه منابع نفت و گاز در میدان های مشترک به سرمایه گذاری عظیم نیازدارد و مراحل مختلف عملیاتی مانند اکتشاف، استخراج، بهره برداری و ساخت تأسیسات جانبی، نیازمند هزینه های کلان ارزی و ریالی است و ایران از نظر قانون اسلامی و قانون نفت، به منظور تأمین منابع مالی خارجی برای سرمایه گذاری در میدان های نفت وگاز، محدودیت هایی دارد. این محدودیت های قانونی، اقتصادی و سیاسی در ایران، شرایطی را فراهم کرده است که از میان روش های متعارف تأمین مالی بخش نفت و گاز، تنها از روش بیع متقابل برای استفاده از سرمایه های خارجی استفاده می شود.
وی می افزاید: با وجود سقف اعتباری برای استفاده از منابع مالی به صورت بیع متقابل در برنامه های توسعه اقتصادی و لایحه های سالانه، باید راه های بهتری را برای تأمین منابع مالی در توسعه میدان های مشترک نفت و گاز جست و جو کنیم. یکی از راه های مناسب، تأمین مالی از طریق اوراق مشارکت و فروش اوراق قرضه ارزی ایران در بازارهای جهانی است.
وی تأکید می کند: نفت یکی از مهم ترین ابزار تولیدکنندگان عمده برای تأثیرگذاری بر اقتصاد و سیاست جهان پیرامون محسوب می شود و همواره دغدغه میزان کارآیی آن درمناسبات بین المللی برای ما و سایر دولت ها وجود خواهد داشت. آینده اقتصادی دولت جدید با آینده بازار نفت و تصمیم گیری و توانایی سایر تولیدکنندگان در بازار آن، که ماهیت انحصار رقابتی دارد، پیوندی عمیق خواهد داشت وتغافل از آن می تواند نتایج خطرناکی را برای وضعیت اقتصادی و امنیت ملی در منطقه به بار آورد. کاهش اهمیت و قدرت ایران در اوپک، به تضعیف قدرت سیاسی ما در منطقه می انجامد.
ایران به منظور حفظ سهم تولید خود در اوپک، در دهه آتی با محدودیت شدید منابع سرمایه گذاری رو به رو است و سرمایه گذاری های کنونی در صنعت نفت، به مراتب کمتر از آن است که بتواند حتی پاسخ گوی حفظ سهمیه ها در اوپک در سال های آتی باشد؛ بنابراین مسئولیت پیگیری یک راهبرد مناسب برشانه های دولت جدید سنگینی می کند و این سؤال جدی قابل طرح است که برای جلوگیری از تداوم این روند، چه تدبیری اندیشیده شده است و در صورت استمرار وضعیت موجود، تا چه حد می توان آن را کنترل و مهار کرد؟

مشکلات تولید کنندگان نفت
کارشناسان می گویند در این شرایط که برخی از کشورهای تولید کننده نفت از جمله ایران، قادر به تأمین مالی همه پروژه های صیانتی و توسعه ای صنعت نفت و گاز طبیعی خود با استفاده از سرمایه داخلی نیستند، پیش شرط همکاری با شرکت های بین المللی نیز، تحقق شرایط خاص در بازار سرمایه و قراردادهای این کشورهاست که از آن جمله امنیت سرمایه و سود مناسب را می توان نام برد.
در واقع کشورهای تولید کننده نفت با همان مشکلاتی روبه رو هستند که برخی کشورهای دیگر و حتی ایران با آن رو به رو است.
سرمایه گذاری مناسب نیست
منوچهر تکین،کارشناس امور بین الملل انرژی، می گوید: سرمایه گذاری در بخش نفت و گاز فقط در داخل کافی نیست و مقوله های مورد بحث در برنامه توسعه چهارم، جز با جذب سرمایه گذاری های خارجی نشدنی نیست. وی جذابیت سرمایه گذاری در کشور را با توجه به ذخایر غنی انرژی در کشور مطلوب ارزیابی می کند و می افزاید: در عرصه توسعه پروژه های نفت وگاز، باید با مذاکره و به رقابت کشاندن سرمایه گذاران خارجی، تحریم های اقتصادی آمریکا را خنثی کرد. چانه زدن های اقتصادی و سیاسی در کشور و پافشاری شرکت های خارجی برای کسب سود بیشتر از قراردادهای خارجی در امور نفت و گاز و مشکلات سیاسی در این حوزه، روند اجرای قرارداد ها را کند می کند.
تکین، نوسان های تصمیم گیری در رده های مسئولان دولتی را نیز در تردید سرمایه گذاران خارجی برای مشارکت در پروژه های نفت وگاز کشورمان بی تأثیر نمی داند و یادآوری می كند: خوشبختانه در ۵ تا ۶ سال اخیر، حدود ۱۰ تا ۲۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری خارجی در کشور داشته ایم که امیدواریم با افزایش تعاملات اقتصادی، این نرخ افزایش یابد. وی واگذاری امتیازهای غیرمعقول را به طرفین خارجی در قراردادهای نفت و گاز و پتروشیمی، اشتباه می داند و می گوید: بیشترتوافق های نفت و گاز در حد وزیران و رئیسان جمهوری است و توافق هایی که در حد پروتکل است، با حضور کارشناسان و بررسی اعطای سودهای اقتصادی معقول به طرف خارجی، قرارداد منعقد می شود.
یک کارشناس نفتی می گوید: افزایش سرمایه گذاری در نفت و گاز به معنای افزایش درآمدهای نفتی (با ثابت بودن سایر شرایط مانند قیمت جهانی نفت) و در نهایت افزایش رشد اقتصادی است. در ۲۰ سال گذشته به ازای رشد متوسط سالیانه ۳/۶ درصد سرمایه گذاری در نفت و گاز (به قیمت های ثابت) درآمدهای نفتی و رشد اقتصادی افزایش یافته است؛ از این رو به نظر می رسد دولت جدید برای تداوم رشد اقتصادی در سال های آینده باید توجه بیشتری به تشکیل سرمایه در صنعت نفت وگاز ایران داشته باشد.
در گزارش های وزارت نفت آمده است: در بخش بالادستی نفت با توجه به استانداردهای قابل قبول برای سرمایه گذاری در خشکی و دریا برای ظرفیت سازی مورد نیاز، همچنین جبران افت ۷ درصد درسال، تا سال ۱۳۹۴ به بیش از ۵۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری نیاز است و در بخش گاز تا سال ۱۳۹۴ به حدود۵۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری در بخش بالادستی و تأسیسات فرآورش گاز به بیش از۲۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری در بخش پایین دستی (خطوط و تأسیسات انتقال و توزیع) نیاز خواهد بود.
این گزارش می افزاید: برای ظرفیت سازی اضافی پالایشی به میزان ۵/۱ میلیون بشکه در روز (برای پالایش میعانات گازی و نفت خام بسیار سنگین) و سایر سرمایه گذاری های مرتبط و بهینه سازی پالایشگاه ها تا سال ۱۳۹۴ نیاز به حدود ۲۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری خواهد بود و برای طرح های بهینه سازی مصرف انرژی و سایر طرح های لازم برای ساخت زیربناها، همچنین نوسازی تأسیسات موجود به میلیارد ها دلار سرمایه گذاری دیگر در طول ۱۰ سال آینده نیاز خواهد بود.
به طور کلی سرمایه گذاری مورد نیاز در مجموعه صنعت نفت (تا سال ۱۳۹۴) به رقمی بیش از۱۵۰ میلیارد دلار می رسد. این گزارش تأکید می کند: نکته مهم این است که با توجه به پیش بینی منابع مالی قابل تجهیز از محل سود و اندوخته های شرکت های دولتی در بخش نفت، بعید است که بیش از ۲۵ درصد منابع لازم برای این سرمایه گذاری ها از این محل قابل تأمین باشد و از این رو بیش از ۷۵ درصد منابع مورد نیاز باید از محل منابع مالی بخش های تعاونی و خصوصی داخلی و به ویژه منابع خارجی به صورت سرمایه گذاری مستقیم خارجی در بخش های قابل پذیرش سرمایه خارجی، استفاده از منابع مالی در قالب فاینانس و استفاده از روش ها و قراردادهایی نظیر بیع متقابل در امور بالادستی نفت تأمین شود.
منبع : شبکه اطلاع رسانی شانا


همچنین مشاهده کنید