نحوه ایجاد پوکی استخوان

استخوان، یك ساختمان زنده است كه از پروتئین و مواد معدنی تشكیل شده است و به طور مداوم تخریب شده و دوباره ساخته میشود. پوكی استخوان معمولاً یك فرآیند طبیعی افزایش سن و پیری است به طوری كه میزان تخریب استخوان افزایش یافته و سرعت دوباره سازی و جایگزین كردن استخوان جدید به جای استخوان تخریب شده كاهش می‌یابد. این حالت باعث میشود كه استخوان نازك و شكننده شود.
حدود ۲۰۶ استخوان در اسكلت انسان وجود دارد كه توسط مفاصل با یكدیگر متصل شده‌اند.
ساختمان طبیعی استخوان:
استخوانهای طبیعی از یك پوسته متراكم و محكم استخوان تشكیل شده‌اند كه در اطراف صفحات و میله‌های استخوانی (استخوان اسفنجی) قرار گرفته‌اند كه در داخل آن هم مغز استخوان قرار دارد. ضخامت این پوسته متراكم در قسمتهای مختلف اسكلت بدن فرق می‌كند. برای مثال در استخوانهای جمجمه و استخوانهای دستها و پاها، ضخامت آن از استخوانهای ستون فقرات بیشتر است. بیشتر قدرت و استحكام اسكلت بدن به علت این قسمت متراكم استخوان است اما استخوان اسفنجی هم نقش مهمی را بازی می‌كند. در واقع استخوانها عمدتاً از یك پروتئین ویژه به نام كلاژن و ماده معدنی استخوان كه حاوی كلسیم میباشد تشكیل میشوند.
استخوان، یك بافت زنده است كه برای حفظ قدرت خود، نیاز دارد كه بطور مداوم خود را بازسازی كند. همیشه استخوانهای كهنه و قدیمی از بین رفته و استخوانهای جدید و محكم جایگزین آن میشوند. اگر این فرآیند كه در سطح استخوانها رخ می‌دهد وجود نداشت، اسكلت ما از هنگام جوانی دچار خستگی میشد!
انواع سلول در استخوانها:
۱- استئوكلاستها كه استخوان را از بین می‌برند و ۲- استئوبلاستها كه استخوانهای جدید می‌سازند. هر دوی این سلولها در مغز استخوان ساخته میشوند.
وقتی سن ما افزایش می‌یابد و پیرتر میشویم، استئوكلاستها فعال‌تر میشوند و از فعالیت استئوبلاستها كاسته میشود. بنابراین استخوانهای بیشتری از بین می‌روند اما به همان اندازه استخوانهای جدید ساخته نمی‌گردند و در نتیجه توده استخوانی كاهش می‌یابد.
تغییر استخوانها:
در پوكی استخوان، هم مقدار استخوانهای متراكم و هم مقدار استخوانهای اسفنجی كاهش می‌یابد. نازك شدن لایه خارجی استخوان متراكم از قدرت استخوان كاسته و احتمال بروز شكستگی را افزایش می‌دهد. هنگامی كه در استخوانهای اسفنجی از میزان استخوان كاسته میشود صفحات و میله‌های ضخیم بتدریج خیلی نازك میشوند واز قدرت ساختمانی آن می‌كاهند. این تغییرات باعث میشوند كه استخوانها ضعیف شده و به راحتی در معرض شكستگی قرار بگیرند.
تغییر در توده استخوانی:
در طی كودكی و نوجوانی، استخوانها نه تنها رشد می‌كنند بلكه به قدرت آنها هم افزوده میشوند. تا حدود سن ۲۵ سالگی، مقدار استخوان در اسكلت به حداكثر مقدار خود میرسد. این حداكثر مقدار استخوان در افراد
مختلف، متفاوت است و معمولاً در مردها بیشتر از خانمها است. همانطوركه می‌توان
انتظار داشت، توده استخوانی در افرادی كه دارای اسكلت بندی بزرگتری هستند، نسبت به افرادی كه كوچكتر هستند بیشتر است.

چگونه پوكی استخوان باعث تغییر در شكل ساختمان استخوان میشود:
استخوانها از یك لایه خارجی بنام پریوست و یك لایه متراكم استخوان و یك لایه استخوان اسفنجی تشكیل شده‌اند. در پوكی استخوان، دو لایه داخلی بسیار نازك و ضعیف میشوند و احتمال بروز شكستگی را افزایش می‌دهند.
اثر پوكی استخوان بر روی مهره‌های ستون فقرات:
نازك شدن لایه خارجی استخوان متراكم و لایه داخلی اسفنجی مهره‌ها باعث ضعیف شدن و شكنندگی بیشتر آنها شده و آنها را مستعد شكستگی می‌كند. در نتیجه ضعیف شدن این مهره‌ها، ممكن است آنها فشرده شده و باعث درد و نیز كوتاه شدن قد شوند.
این حداكثر مقدار توده استخوانی در تعیین این كه فرد در آینده در معرض ابتلاء به پوكی استخوان قرار می‌گیرد بسیار مهم میباشد. اگر مقدار آن كم باشد، از بین رفتن حتی مقادیر كم استخوان هم می‌تواند باعث بروز شكستگی شود، در حالیكه اگر حداكثر مقدار توده استخوانی زیاد باشد، شخص را در مقابل ابتلا به پوكی استخوان محافظت می‌كند.
عواملی كه حداكثر مقدار توده استخوانی را در افراد تعیین می‌كنند به طور كامل مشخص نشده‌اند اما اعتقاد بر این است كه عامل ژنتیك و وراثت ونیز مصرف كلسیم و انجام تمرینات ورزشی نقش بسیار مهمی دارند. بعلاوه، هورمونهای جنسی می‌توانند در این حداكثر مقدار توده استخوانی موثر باشند. برای مثال آمنوره (فقدان خونریزی ماهانه در خانمها) كه به علت بی‌اشتهایی عصبی یا سایر بیماریها ایجاد میشود باعث كاهش حداكثر توده استخوانی میشود، در حالیكه شواهدی وجود دارد كه مصرف قرصهای ضدبارداری می‌تواند باعث افزایش حداكثر توده استخوانی گردد.
هم در مردان و هم در زنان، كاهش توده استخوانی از حدود ۴۰ سالگی شروع میشود و تا آخر عمر ادامه می‌یابد. در خانمها حدود ۳۵ درصد از استخوان متراكم و ۵۰ درصد از استخوان اسفنجی كل اسكلت آنها را در طی عمرشان از بین می‌رود، در حالیكه در مردان فقط حدود دو سوم این مقدار از بین میرود. دلیلی كه خانمها بیشتر از آقایان استخوان از دست می‌دهند این است كه در طی یائسگی، سرعت از دست دادن استخوان به مدت چندین سال افزایش می‌یابد. از آنجائیكه خانمها نسبت به آقایان از توده استخوانی كمتری برخوردار هستند و سرعت از دست دادن استخوان آنها هم بیشتر از آقایان است، در معرض خطر بیشتری برای ابتلاء به پوكی استخوان هستند. در واقع تا سن ۸۰ سالگی تقریباً تمام خانمها دارای چنان سطح پائینی از توده استخوانی هستند كه در صورت زمین خوردن احتمال زیادی دارد كه دچار شكستگی شوند.علت كاهش توده استخوانی با بالارفتن سن هنوز به درستی مشخص نشده است اما كمبود هورمون استروژن به عنوان یك عامل اصلی در خانمها در هنگام یائسگی مطرح میباشد. در بسیاری از افراد كاهش توده استخوانی كه در اثر افزایش سن ایجاد میشود برای بروز پوكی استخوان كافی میباشد. با این حال در بعضی موارد، سایر عوامل نیز در پوكی استخوان بغیر از افزایش سن مطرح هستند. این عوامل را در فصل بعد توضیح خواهیم داد.

منبع : پایگاه الکترونیکی خدمات پزشکی ایران