هورمون درمانی

حدود ۵۰ سال پیش، یك جراح اورولوژیست آمریكایی به نام دكتر چارلز هاگینز كشف كرد كه اگر بیضه های سگهای مبتلا به سرطان پروستات را بردارد، سرطان آنها كوچكتر می شود. او سپس چند مرد مبتلا به سرطان پروستات را تحت عمل جراحی قرار داد و بیضه های آن را برداشت و مقداری هم هورمونهای زنانه به آنها داد.
او متوجه شد كه بیماری آنها به این درمان، پاسخ خوبی می دهد. این یكی از اولین درمانهای سرطان بود كه فقط به جراحی خود تومور سرطانی مربوط نمی شود. این كشف به قدری اهمیت داشت كه به خاطر آن، دكتر هاگینز برنده جایزه نوبل پزشكی شد. هورمون درمانی هنوز هم مؤثرترین راه درمان در سرطانهای پیشرفته پروستات می باشد، گرچه راههای جدیدتر هورمون درمانی ابداع شده اند.
پروستات فقط هنگامی رشد می كند كه مقادیر طبیعی از هورمونهای مردانه (آندروژن ها) به آن برسند. چندین هورمون مردانه وجود دارد كه مهم ترین آنها هورمون تستوسترون می باشد. سرطان پروستات بدون وجود هورمونهای مردانه نمی تواند رشد و پیشرفت كند، بنابراین محروم كردن پروستات از رسیدن به این هورمونها، می تواند باعث كوچك شدن و گاهی اوقات از بین رفتن سرطان گردد. هورمون تستوسترون در پاسخ به هورمون دیگری كه از هیپوفیز آزاد می شود، از بیشه ها ترشح می گردد. از آنجایی كه پزشكان و دانشمندان این مطالب را متوجه شده اند، امروز روشهای جدید هورمون درمانی را ابداع نموده اند.
هم به كمك عمل جراحی و هم به كمك داروها می توان جلوی ترشح هورمون تستوسترون را از بیضه ها گرفت. همچنین داروهایی وجود دارند كه به عنوان سدی در بین هورمونهای مردانه و تومور سرطانی عمل می كنند. این داروها از تحریك سلولهای سرطانی توسط هورمونهای مردانه جلوگیری می كنند بدون اینكه از مقدار این هورمونهای مردانه در خون بكاهند.
كدام درمان بهتر است؟
بطور كلی، اثر درمانهای مختلفی كه وجود دارد تقریباً یكسان می باشد. انتخاب یك روش درمانی مناسب برای هرفردی، بستگی به وضعیت آن فرد و عوارض جانبی كه درمان ایجاد می كند دارد. همچنین اگر یك درمان برای بیماری مناسب نبود می توان آن را تغییر داد.
در سرطانهایی كه در مراحل اولیه هستند و هنوز پیشرفت نكرده اند، برای انتخاب روش درمانی بین عمل جراحی و رادیوتراپی از بیمار هم نظر خواهی خواهد شد و بنابراین باید اطلاعات كافی در مورد این درمانها و عوارض جانبی آنها به بیمار داده شود. بیمار برای درمان، سه راه حل در پی دارد:
- انجام عمل جراحی و برداشتن سرطان
- تزریق ماهانه یا سه ماه یك بار
- خوردن قرص
از آنجایی كه درمانهای هورمونی یا دارویی تا زمانی كه مصرف می شوند اثر خود را می گذارند و وقتی كه مصرفشان قطع شد دوباره بیماری عود می كند، بنابراین مصرف آنها به مدت نامحدود باید ادامه یابد.
جراحی و تزریق داروها
عمل جراحی كه برای كاهش سطح هورمونهای مردانه انجام می شود به نام اركیكتومی ساب كپسولار (Subcapsular Orchiectomy) معروف می باشد. در این عمل جراحی، قسمت بیضه ها كه هورمون تستوسترون ترشح می كنند برداشته می شود. گاهی اوقات، برداشتن تمام بیضه توصیه می گردد. تزریقات شامل تزریق دارویی مشابه هورمون LHRH می باشد (مثل داروهای گازرلین، لوپرورلین و ترویپتورلین). این تزریقات باعق می شوند كه ترشح هورمون تستوسترون از بیضه ها متوقف شود و اثر آن همانند اثر عمل جراحی می باشد. داروهای گازرلین و لوپرورلین را فقط باید هر سه ماه یكبار تزریق نمود.
درمان چه به صورت جراحی باشد و چه به صورت تزریقات ماهانه، سطح هورمون مردانه كاهش یافته و اكثر مردان اظهار می دارند كه فعالیت جنسی آنها كاهش یافته است. گاهی اوقات به دلایلی كه هنوز مشخص نشده است، هیچگونه اشكالی در فعالیت جنسی بروز نمی كند كه نباید این را به حساب بی اثر بودن درمان دانست.
گرگرفتگی و داغ شدن، همانند وضعیتی كه در خانمها بعد از یائسگی پیش می آید ممكن است در این آقایان رخ دهد. البته در اكثر موارد این مشكل خفیف بوده و بعد از مدتی بهبود می یابد، اما گاهی اوقات این داغ شدن ها شدید می باشد كه می توان به راحتی آن را درمان نمود. اهمیت زیادی دارد كه بدانیم این مشكلات مربوط به عوارض جانبی درمان می باشد.
بعضی از آقایان از این نگران هستند كه این داغ شدنها ممكن است نشانه پیشرفت و گسترش سرطان در آنها باشد، كه این نگرانی بی مورد می باشد.
نقاط ضعف و قوت درمان ها
گرچه عمل جراحی و تزریقات ماهانه دارای اثرات مشابهی در طولانی مدت هستند، با این حال در هنگام شروع درمان، تفاوتهایی بین آنها وجود دارد. عمل جراحی اركیكتومی (برداشتن بیضه ها) با اینكه عمل جراحی ساده ای می باشد اما لازم است كه بیمار در بیمارستان بستری شده و معمولاً نیاز به بیهوشی عمومی دارد. عوارض جانبی این عمل جراحی شامل ورم یا عفونت زخمن غیر معمول نیستند. بعد از عمل جراحی معمولاً علایم بیمار به سرعت بهبود می یابند. تزریقات نسبت به عمل جراحی دارای اثرات آهسته تری هستند و در واقع در طی چند هفته اول درمان، آنها حتی باعث افزایش هورمون تستوسترون می گردند. این وضعیت باعث می‌شود كه در طی این مدت، رشد سرطان كمی افزایش یابد و اغلب به همین دلیل به مدت چندین هفته به غیر از تزریقات، از قرصهای هورمونی نیز استفاده می گردد.قرصهای هورمونی
قرصهای هورمونی در صورتی كه بیمار آنها را به سایر درمانها ترجیح دهد، تجویز می گردند. اگر بیمار واقعاً بخواهد كه از كاهش عملكرد جنسی اش جلوگیری نماید، نوع خاصی از داروها وجود دارد كه اصطلاحاً به آن "آنتی آندروژن" گفته می شود. این قرصها از عمل تستوسترون بر روی تومور جلوگیری می كنند اما میزان آن را در خون كاهش نمی دهند تا بدینوسیله از كاهش عملكرد جنسی جلوگیری كنند. در حال حاضر قرصهای فلوتاماید و نیلوتاماید از این نوع داروها در دسترس هستند. متأسفانه این داروها دارای عوارض جانبی بیشتری شامل عوارض گوارشی و شكم درد می باشند. داروی بكالوتاماید جدیداً ساخته شده و ممكن است عوارض جانبی كمتری داشته باشد، اما در حال حاضر فقط می توان این دارو را همراه با سایر داروها مصرف نمود.داروی دیگری به نام "سیپروترون استات" وجود دارد كه امروزه بسیار تجویز می گردد. به غیر از جلوگیری از اثرات هورمون تستوسترون بر روی پروستات، این دارو دارای اثرات مشابه یك هورمون زنانه می باشد. همچنین سپروترون استات باعث كاهش سطح هورمون تستوسترون در خون نیز می گردد. خیلی به ندرت این دارو می تواند به كبد آسیب وارد نماید كه باید در تجویز آن دقت نمود.
سابقاً از هورمونهای زنانه برای درمان سرطان پرسوتات خیلی استفاده می شد. گرچه این داروها باعث بزرگ شدن پستان آقایان می گردد، اما شاید مهم تر از آن، عوارض جدی می باشد كه بر روی قلب می گذارد. گرچه هورمونهای زنانه را می توان در مقادیر خیلی كمی استفاده نمود، اكثر مردانی كه با این قرصها درمان شدند، نوع دگیری از داروها را هم مصرف نمودند.اخیراً كشف شده است كه می توان با استفاده از تركیبی از داروها، هورمون مردانه را به میزان زیادی كاهش داد. این امر بدین خاطر است كه غدد فوق كلیوری نیز هورمونهای مردانه را تشرح می كنند و میزان این ترشح تحت تأثیر عمل جراحی بیشه برداری (اركیكتومی) یا مصرف داروهای مشابه LHRH قرار نمی گیرد. بحث در مورد اینكه آیا این درمان شدید واقعاً می تواند باعث بهبود نتایج شود، در بین متخصصین در جریان است. شواهدی وجود دارد كه این نوع درمان می تواند حداقل در بعضضی موارد نتایج خیلی خوبی داشته باشد. متأسفانه، این درمان بسیار پیچیده بوده و می تواند باعث عوارض جانبی بیشتری گردد.
سایر درمان ها
اگر سرطان به استخوانها نیز گسترش یابد و باعث درد شود، رادیوتراپی می تواند بسیار سودمند باشد و معمولاً اثر درمانی خود را خیلی سریع نشان می دهد. گاهی اوقات، یك دوره درمان (معمولاً ۱۰ بار) برای بیمار تجویز می گردد.
در هنگام رادیوتراپی معمولاً مشكلات اندكی بروز می كند اما براساس اینكه محل درد در كجا قراردارد، ممكن است یك اختلال گوارشی خفیف ایجاد شود.
یك روش جدید انجام رادیوتراپی، استفاده از ماده رادیواكتیور استرونسیوم ۸۹ می باشد. این ماده، قسمتهایی از استخوان كه دچار سرطان شده است را انتخاب كرده و در همانجا مستقر می گردد و به طور شدیدتر اما محدودتر و بی خطرتر رادیوتراپی انجام می گردد. استرونسیوم ۸۹ مشكلاتی را كه استرونسیوم ۹۰ داشت را ندارد.

منبع : پایگاه الکترونیکی خدمات پزشکی ایران