فرمان در دست زنان

مرد بوق می زند، زن غر. ثانیه ها یكی یكی عقب می كشند، ۱۰، ۹، ۸ و ... چراغ قرمز می شود و دست و سرهایی كه از شیشه های اتومبیل ها، خودرو ایستاده در صف اول را ترور شخصیتی می كنند.
خانم برای خرید سبزی، چرا ماشین را از پاركینگ كشیدی بیرون ، بذار امضای گواهینامه ات خشك بشه، بعد پشت رل بشین ، آخه كی به تو گواهینامه داده و... و تیرهای دیگری كه ماشین خانم را همچون سیبل نشانه رفته اند. به هر حال اینها گره اصلی ترافیك تهران را یافته اند؛ بانی و مسبب تمام این كلاف سردرگم.این تنها یك فریم از گوشه و كنایه هایی است كه شیوه رانندگی زنان و زنان راننده را هدف می گیرد.زنانی پشت رل؛ رانندگانی از جنس زن و بحثی كه بتازگی تابوشكنی كرده است؛ماشین های بزرگی برای زنان.
زنان، اولین رانندگان پایتخت
نیم قرن و پنج سال افزون، درست زمانی كه تهران، سالهای ۲۸-۱۳۲۷ را سپری می كرد، خیابان های پایتخت زیر چرخ های اولین تاكسی های شهر آبدیده می شد، اولین تاكسی هایی كه به همت یك زن، تمدن اتومبیل نشینی را به پایتخت ارمغان داد.فخرالدوله، بانی راه اندازی سیستم تاكسیرانی شهر تهران كه ماشین های هیلمن را به كار گرفته بود از مبدا تا مقصد ۵ ریال كرایه می گرفت.آن زمان ها ترافیك نبود و چراغ های جورواجور چشمك زن.آن قدیم ها سنگفرش های تهران زیر سم درشكه ها قلنج درمی كرد و درست در آن زمان، هیلمن های فخرالدوله جایگزین درشكه ها شدند و تازه پایتخت نشینان لذت سرعت و صندلی راحت را در راه رسیدن به مقصد تجربه كردند.آن روزها، زنان هنوز راننده نبودند و نیاموخته بودند و این تحول نیازمند ۲۰ سال تاخیر و تجربه شد و حالا زنانی پشت فرمان اتوبوس و كامیون به امرار معاش می نشینند و باز دوش به دوش مردان فعالیت می كنند و پا در عرصه فعالیت های به اصطلاح مردانه گذاشته اند.
تجربه جدید در فعالیت های شغلی زنان
روند رو به رشدی كه با رشد مدرنیزاسیون در جهان و موازی با آن، افزایش مشاركت اجتماعی زنان در ایران بویژه در دو دهه اخیر، رابطه مستقیم دارد.اما این روند صعودی در جامعه ای كه هنوز در چنبره سنت و مدرنیته گرفتار است و از تضادها رنج می برد، قابل نگرشی خاص است. نگرشی كه حتی در دهه ۲۰ كه زنان فرهنگ اتومبیل نشینی را به پایتخت آوردند به آن پرداخته نشد. نگرشی كه با ۳۰ سال تاخیر در زمان كنونی، آن هم با دید انتقادی به آن توجه می شود.
یك كار مردانه
زانوی پدر، مامنی است برای پسر، زمانی كه پشت رل می نشیند و فرمان را به دست های كوچك پسر می سپارد. زمانی كه در كنار او می نشیند و بی آنكه كودك حتی پایش به ترمز برسد، ایستاده به او حركت می آموزد. آن زمان دختران در كنار مادر به بحث شیرین آشپزی می نشینند و در حالتی مدرن تر، صندلی عقب خودرو نشسته اند. این كودكان ۱۰ ساله، از همان روزها كه چرخش فرمان را به دست می گیرند باترس وداع می كنند و دست به فرمان می شوند. آموزشی كه كمتر در خانواده ها، برنامه های آموزشی و رسانه ها بر تسلط زنان به آن تاكید شده است. این یك كار مردانه است. پدر به پسر می آموزد.مردان از همان دوران نوجوانی و گاهی پیشتر با فوت و فن رانندگی آشنا می شوند؛ساده و طبیعی.پیامد این امر همان تسلط بر فرمان است. این قیاس با زنانی است كه در سنی بالای ۲۰ یا بیشتر، در حالی كه استقلال فكری، اجتماعی و گاهی مالی یافته اند، آموختن این فن را تجربه می كنند.بتازگی در برخی برخوردهای رفتاری جدید، تربیتی كه تبعاتی از توسعه فراگیر و به اصطلاح مدرن شدن پدران مادران جوان امروز است، دختركان پشت فرمان خودروها دیده می شوند؛ اتفاقی كه به دید مردان، اصلی ترین معضل ترافیك تهران است.
پسران زمان بیشتر و موقعیت های بهتری برای نشستن پشت فرمان دارند؛ شب ها اتومبیل پدر را برمی دارند و روزها اتومبیل مادر را. به وعده خرید اتومبیل از سوی پدر، در دانشگاه قبول می شوند و به دلخوشی نشستن پشت رل، با مادر به خرید می روند.اما دخترها؛ تنها زمانی كه پدر حضور دارد و مادر اجازه می دهد، دستشان به رل می رسد. به هر حال این همان موانعی است كه ترس از رانندگی را همیشه در دل زنان و دختران می گذارد و مردان را شجاع ترین راننده های شهر معرفی می كند.ترس از خرج تصادف نیز دلیل مضاعفی است كه زنان را از هزینه كردن پدر یا همسر برای اتومبیل می هراساند.
یك احتیاط زنانه تو یك بازنده ای، اگر قاعده بازی را خوب ندانی. راندن، گونه ای از یك بازی بزرگ است. یك بازی در زمینی به وسعت تمام خیابان ها، كوچه ها و پس كوچه های پایتخت، تمام بزرگراه ها و تمام پل های تمام و نیمه تمام. یك صفحه بازی به بزرگی تمام جاده های ایران. تنها تو باید قاعده را بدانی. بازی بزرگ با هزاران هزار بازیكن، هر لحظه باید خود را در معرض یك شگرد، رفتار غیرمترقبه و عكس العمل های منطقی و غیرمنطقی ببینی، باید قاعده بازی را بدانی و داورها را كه همیشه با لباس سفید و كلاه با دفترچه های كوچكشان كنار زمین ایستاده اند بشناسی.به هر توپی شوت نكن. هر جایی بوق نزن، ترمز بی دلیل ممنوع، سبقت ممنوع، با سرعت مجاز حركت كن و كمربندها را محكم ببند. اما حتی اگر تمام چراغ ها را بشناسی و انواع خط ها را حفظ باشی و تابلوها را معنی كنی، كافی نیست، تو باید آمادگی حادثه های غیرمترقبه را داشته باشی اگر نه، باز هم بازنده ای.
این قاعده بازی گرچه بین المللی است ولی هنوز در ایران به دلیل رفتارهای فی البداهه قابل پیش بینی نیست. حتی جنسیت هم در این رفتارها موثر است؛ رفتار زنان راننده، رفتار مردان راننده. زنان راننده دارای طبیعتی آرام و محتاط هستند، آرام می رانند و بسیار به قوانین پایبندند، اما در مصاف با خطرات احتمالی یك راننده جسور و بی پروا كه كمی هم از قوانین سرپیچی می كند، قدرت كنترل خود را از دست می دهند و در واقع آن اصل مهم، توانایی رویارویی با اتفاق های غیرمترقبه را نادیده می گیرند. گاهی این عوامل موجب توقف كامل خودرو می شود و ایجاد بار ترافیكی می كند و گاهی با یك رفتار تدافعی باعث بر هم زدن نظم رانندگی می شود كه به هر حال به نوعی، مشكلی ترافیكی به بار می آورد.زنان در شرایط سخت و اضطراب آور ترجیح می دهند صبر پیشه كنند و در ترافیك و دود و گرما بمانند تا راه باز شود و با خیال راحت برانند و این توقف باعث ترافیك ماشین های پشت سر و بهم ریختن اعصاب رانندگان خودروهای بعدی می شود. این در حالی است كه رانندگان مرد براحتی با جسارت راه را باز كرده و خود و دیگران را از ترافیك رها می كنند. زنان كمتر از سرعت و ابتكار عمل استفاده می كنند، با خیال راحت می رانند و ترجیح می دهند همراه بار ترافیك حركت كنند و حتی برای رهایی از این معضل، لاین خود را هم عوض نمی كنند.این در حالی است كه مردان به واسطه آشنایی دیرینه با فن رانندگی ، دارای قدرت عمل بالاتری هستند و پشت حركت لاك پشتی زنان تاب نمی آورند و زنان را به نام رانندگان غیر حرفه ای و مبتدی می خوانند؛ زنانی با حركت های آرام كه جز افزایش بارترافیك، كمكی به تسهیل جابه جایی و مسافرت های درون شهری تهران نمی كنند.تجربه های جدید شغلی
با گذر زمان، جسارت زنان از رانندگی پشت رل اتومبیل های شخصی به رانندگی تاكسی و اتوبوس های شهری و جاده ای و حتی كامیون رسید.این در حالی است كه طی چند سال گذشته در چند مرحله طرح تعلیم زنان راننده برای هدایت اتوبوس های شهری مطرح شد و در چند منطقه به آزمایش گذاشته شد، ولی همچون طرح های دیگر مسكوت ماند و هرگز به بوته عمل نرسید.شاید اگر مسئولان با یك ایده جدید و برنامه ریزی صحیح، می توانستند زنان راننده كه دارای احتیاط، خونسردی، آرامش و آشنا به قاعده هستند را در یك راستا هدایت و از این پتانسیل استفاده بهینه كنند، جو عمومی رانندگان وسایل نقلیه به نفع آرامش بیشتر در مسیرهای بین شهری تغییر می كرد. اما برخلاف طرح پیشنهادی برای زنان راننده اتوبوس، طرحی جهت ساماندهی یا تعلیم رانندگان زن درون شهری برای تاكسی های شهری ارائه نشده است.تنها زمستان سال ۸۰ موسسه ای با نام پیام لاله زنان تهران را در یك آگهی دعوت به استخدام در موسسه ای كرد كه قرار بود تا چندی بعد به موسسه انجمن صنفی تاكسی سرویس بانوان تغییر نام دهد.یكی از شرایط آن موسسه، برای زنان متقاضی تاكسیرانی و شروع فعالیت در تهران، پرداخت ۴۰ هزار تومان به عنوان حق عضویت به حساب موسسه بود كه در مدت كوتاهی ۵۰۰ زن برای عضویت در این انجمن ثبت نام كردند. زنان متقاضی اكثرا سرپرست خانوار به شمار می رفتند و برای امرار معاش، این شغل را انتخاب كرده بودند. اما اول آذرماه همان سال، انجمن صنفی تاكسی سرویس زنان كه فاقد مجوز لازم برای فعالیت بود، به اتهام كلاهبرداری با حكم قضائی پلمپ شد و راه اندازی تاكسی سرویس های مخصوص زنان نیز در نطفه خفه شد. زیرپوست شهر خبری است. تعداد انگشت شماری از رانندگان زن مسافركش كه شانه به شانه مردان حركت می كنند، نیش ترمز می گیرند و از دل غصه هایشان گاز می دهند.
پلیس دوست همه
این تبعیض نیست، یك تشویق است. گروهی از رانندگان مرد معتقدند كه افسران راهنمایی و رانندگی در مقابل تخلف خانم ها انعطاف بیشتری نشان می دهند و كمتر برگه جریمه ای را به زنان راننده اختصاص می دهند.آنها می گویند كه پلیس های راهنمایی و رانندگی در مقابل تخلفات و جریمه كردن بین زنان و مردان، تبعیض قائل هستند و افسران در مقابل رانندگان زن از ترحم استفاده كرده و جدیت كمتری به خرج می دهند. مردان ناراضی در حالی كه نارضایتی خود را از نحوه عمل افسران پلیس اعلام می كنند، زنان را برای این حرفه، نامناسب می دانند. به اعتقاد این افراد، این شغل مردانه است، نه زنانه.اما زنان راننده به اعتقاد دیگری رسیده اند. آنها كه از نشستن پشت فرمان لذت می برند و در مواقعی از این رفتار سود، می گویند كه تخلف زنان در رانندگی نسبت به مردان كمتر است و چون تخلف نمی شود، نیازی به مداخله جدی پلیس یا افسر وجود ندارد و اصولا جایی كه قانون اجرا می شود، تبعیض جایی ندارد.
مردان راننده ترند یا زنان
گرچه مردان، دوران بیشتری از زندگی خود را پشت فرمان ها گذرانده اند، اما مهارت در رانندگی تنها عامل مهم نیست، مجموعه رفتارهای رانندگی و نیز علم به قوانین راهنمایی و رانندگی نیز دلیل موثری در رفع معضل ترافیك و كم كردن آمارهای سرسام آور تصادفات است.علم به قانون حق تقدم، یكی از این مهمات است. گرچه همه دنیا و تا حدودی در سطح های روشنفكری ایران نیز بر این معتقدند كه اول خانم ها ، اما قوانین راهنمایی امری فراتر از این تمدن است. در بیشتر موارد، رانندگانی دیده می شوند كه بی توجه به هر دو این اصل ها تنها به دلیل اینكه راه حركت راننده زن را سد كنند، بی مهابا جلوی او می پیچند، بی توجه به قانون تمدنی اول خانم ها و بی توجه تر به قانون حق تقدم. تنها به دلیل اینكه معتقدند كه اگر منتظر بمانند زنان راننده وقت كشی می كنند و باید ثانیه ای معطل شوند، آن هم تنها به احترام رعایت قانون. یا گاهی در حالی كه ثانیه های سبز رو به كم شدن می روند، تمام حرصمان را روی بوق می ریزیم كه خودرو جلویی ریسك كرده و چراغ زرد را رد كند؛ و خدا نكند كه این راننده قانونمند یك راننده زن باشد و باز تراژدی تكراری زنان راننده كلید می خورد و بوق و داد و دود.

منبع : روزنامه همشهری