مخالفان علی اف و آرزوهایی به رنگ نارنجی

طی ماه گذشته، سه حزب اپوزیسیون دولت، یعنی مساوات، جبهه خلق و دموكرات جمهوری آذربایجان نام، رنگ و نشان خاصی را برای خود برگزیده اند. اپوزیسیون متحد از این به بعد با نام بلوك «آزادلیق» كه به معنای «آزادی» است به میدان خواهد آمد. هوادارانش نیز لباس هایی به رنگ نارنجی بر تن می كنند و به جای گل رز، میخك به دست می گیرند. حتی قبل از به وجود آمدن بلوك تاریخی آزادلیق، نشان انقلاب نارنجی اوكراین جای مخصوصی را در دفتر كار «عیسی قنبر» رهبر حزب مساوات به خود اختصاص داده بود و در كتابخانه او نیز پرچم كوچك انقلابیون گرجستان به چشم می خورد. مخالفان علی اف احترام خاصی برای برادران انقلابی خود قایل هستند و در مذاكرات دو طرفه از تجربیات آنها نهایت استفاده را می برند. همچنین باید اضافه كرد كه سند همكاری میان حزب «ویكتور یوشچنكو» معروف به «اوكراین ما» و اپوزیسیون جمهوری آذربایجان در ماه دسامبر سال ۲۰۰۳ میلادی، یعنی یك سال قبل از وقوع انقلاب نارنجی در اوكراین بسته شده بود. تمام این ها نشان دهنده عزم راسخ اپوزیسیون جمهوری آذربایجان برای براندازی دولت علی اف است.
به گفته عیسی قنبر، اولویت اول اپوزیسیون، برگزاری انتخابات آزاد است، ولی همچنان كه رهبر حزب كهنه كار مساوات می گوید: با شناختی كه از سیستم قضایی دولت علی اف دارم، آنها به راحتی تن به برگزاری انتخابات آزاد نخواهند داد. در صورت بروز تخلفات در انتخابات ماه نوامبر همه حاضر به شركت در اعتراضات مردمی خواهند بود. عیسی قنبر ترجیح می دهد بیشتر از این وارد جزئیات نشود.
بنا به ادعای عیسی قنبر، اولین انقلاب مخملین باید در جمهوری آذربایجان اتفاق می افتاد. در ۱۶ اكتبر سال ۲۰۰۳ میلادی، مردم زیادی در خیابان های باكو دست به تظاهرات گسترده زدند. آنها معتقد بودند كه قنبر پیروز انتخابات ریاست جمهوری بوده است (برطبق آمار رسمی، عیسی قنبر فقط ۱۷ درصد آرا را به خود اختصاص داده بود). دولت به شدت در مقابل معترضان ایستاد و عده بسیاری از اعضای اپوزیسیون به مدت ۱‎/۵ سال در زندان به سر بردند كه فقط به لطف فشارهای محافل اروپایی آزاد شدند.
چنان كه قنبر متذكر می شود، كاری كه آنها می خواستند در زمستان ۲۰۰۳ انجام دهند، مانند كاری بود كه در گرجستان و اوكراین به وقوع پیوست، ولی در آن زمان، افكار عمومی جهان آماده پذیرش آن نبود. این بار، آنها با خوشبینی بیشتر مشغول به كار شده اند. به گفته او، جمهوری آذربایجان نمی تواند از دموكراسی بگریزد. آنها دو عامل بسیار مهم را مورد توجه قرار خواهند دادكه اول، خواست مردم برای ایجاد تغییرات اساسی در كشور و دوم، حمایت مجامع بین المللی از روند دموكراسی در جمهوری آذربایجان، به اعتقاد عیسی قنبر، بخش بزرگی از شهروندان كشورش از اپوزیسیون حمایت خواهند كرد.
تمام احزاب سیاسی در جمهوری آذربایجان به اهمیت ایجاد روابط مسالمت آمیز با روسیه واقف هستند. به گفته رهبر حزب مساوات، آنها آماده حفظ و تحكیم روابط خود با طیف های قدرتمند و جدی سیاسی در روسیه هستند.
خواسته های مساواتی ها از روسیه بسیار پراگماتیك است. آنها خواهان عدم دخالت روسیه در مسائل داخلی جمهوری آذربایجان هستند. به گفته قنبر، علت اصلی وضعیت اسفناك اقتصاد كشور، حكومت علی اف است كه تنها به خود و اطرافیانش فكر می كند و همچنین علی اف از طرف مسكو نیز حمایت می شود و این موضوع در زمان انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۰۳ به خوبی مشهود بود. مسكو از یك حكومت خودكامه حمایت می كند، چون می تواند آن را به راحتی ساكت و در هنگام مقابله با غرب از آن استفاده كند. ولی باید گفت كه رشد دموكراسی در روسیه هم به نفع آنها و هم به نفع تمام جمهوری های تازه استقلال یافته از اتحاد شوروی سابق خواهد بود.
پس از رویدادهای اكتبر سال ،۲۰۰۳ عیسی قنبر برخلاف بسیاری از اعضای حزب مساوات كه در زندان بودند، دستگیر نشد و آزادانه به زندگی خود ادامه داد. این امر باعث تضعیف جایگاه و محبوبیت او به عنوان یكی از رهبران اپوزیسیون شد. ولی در مقابل، قنبر خود معتقد است كه در حال حاضر، محبوبیت حزب مساوات كمتر از سال ۲۰۰۳ نیست. هیچ كدام از رهبران اپوزیسیون شك ندارند كه در صورت برگزاری انتخابات آزاد و رقابتی، بیشتر از ۵۰ درصد آرا و كرسی های مجلس را به دست خواهند آورد.
«علی كریم لی» دیگر رهبر حزب جبهه خلق جمهوری آذربایجان كه یكی از نزدیكان «ابوالفضل ایلچی بیگ» رئیس جمهور ملی گرای سابق جمهوری آذربایجان بوده نیز معتقد است كه اگر در ماه نوامبر، انتخابات آزاد برگزار شود، اپوزیسیون خواهد توانست قریب به ۷۰ الی ۸۰ درصد آرا را به دست آورد، ولی رهبران حكومت برای پیروز شدن و ماندن در كرسی ریاست به احتمال زیاد دست به تقلبات گسترده خواهند زد. به گفته كریم لی، در صورت بروز تقلب در انتخابات، آنها مردم را برای دفاع از آزادی و قانون اساسی به خیابان ها خواهند آورد.
رهبر حزب جبهه خلق در اشاره به علل شكست اپوزیسیون در سال ۲۰۰۳ خاطرنشان كرد كه جمهوری آذربایجان در سال ۲۰۰۳ تجربه و الگوی دموكراسی گرجستان و اوكراین را نداشت، ولی امروز تجربیات زیادی را كسب كرده است و با پیشه كردن راهكارهای دموكراسی، حكام را از اعمال زور بر مردم خود منع كرده است و دیگر اجازه تكرار شكست ۱۶ اكتبر ۲۰۰۳ را نخواهد داد.
اپوزیسیون در نظر دارد در صورت پیروزی در انتخابات، كشور را متحول كند و می خواهد این كار را از اقتصاد كشور آغاز كند. برنامه هایی برای مبارزه گسترده با رشوه خواری و انحصارطلبی تدوین شده است.همچنین برنامه خاصی برای مبارزه با فقر به وجود آمده كه برای اجرای آن، اپوزیسیون خواهان كنترل مجلس بر شركت های نفتی خواهد بود. در حال حاضر، نزدیك به ۴۴ درصد یا ۳‎/۶ میلیون نفر در جمهوری آذربایجان زیر خط فقر زندگی می كنند.در مبارزات سیاسی در جمهوری آذربایجان، نارنجی های باكو نیز به همراه دیگر احزاب مخالف، شروع به ترویج افكار و ایده های تقسیم قدرت، اصلاح ساختار قضایی، ایجاد شرایط برای ورود به پیمان ناتو و همچنین ایجاد روابط دوستانه با روسیه در بین مردم كرده اند. به گفته رهبر حزب جبهه خلق، بسیاری در مسكو فكر می كنند كه اگر در جمهوری آذربایجان، نیروهایی كه در حال حاضر در جبهه اپوزیسیون قرار دارند، قدرت را به دست بگیرند، با روسیه رفتار خوبی نخواهند داشت، ولی باید به آنان گفت كه دولت دموكرات جدید روابط خوبی با روسیه برقرار خواهد كرد.
كریم لی در ادامه می گوید كه در جامعه جمهوری آذربایجان هیچگونه افكار ضد روسی وجود ندارد. از همین رو واجب است كه دولتمردان روسیه در مسائل خارج نزدیك خود از جمله جمهوری آذربایجان دخالت نكند، با همسایگان باید دوست بود، بدون در نظر داشتن این كه چه كسی حكومت را در دست دارد. دموكراسی در روسیه پیشرفته تر از جمهوری آذربایجان است، پس خوب است كه روسیه به مانند یك كشور دموكراتیك با ما برخورد كند. ولی در اینجا باید متذكر شد كه رهبران گرجستان و اوكراین نیز قبل از روی كار آمدن، سخنانی مشابه این را تكرار می كردند، ولی بعد از روی كار آمدن، سیاستی مخالف سخنان خود اعمال كردند و به تضعیف روسیه و تحكیم جایگاه آمریكا در منطقه خود كه می توان به سیاست های ضد روسی گرجستان در مورد خروج نیروهای روسیه از گرجستان و سیاست های اوكراین در مورد صادرات گاز اشاره كرد. در رابطه با انتخابات ماه نوامبر، اپوزیسیون خواهان برگزاری انتخاباتی آزاد و عادلانه است؛ انتخاباتی كه امكان شركت و رقابت را به تمام نامزدها بدهد و در یك كلام، نمایندگان مجلس توسط مردم انتخاب شوند، نه توسط عوامل حكومتی. علی كریم لی اطمینان دارد كه عوامل حكومتی از حالا برای اعمال تقلبات گسترده آماده می شوند. این در حالی است كه دولت جمهوری آذربایجان طی ماه های اخیر از پذیرش طرح پیشنهادی از سوی كمیسیون و نیز وابسته به شورای اروپا كه خواهان تغییرات گسترده در نحوه انتخاب و تشكیل شوراهای انتخاباتی بود، سرباز زد.
مخالفان دولت علی اف در مورد مسأله دریافت كمك های مالی از كشورهای دیگر متفق القول سخن می گویند. آنها دریافت هرگونه كمك مالی از كشورهای دیگر را تكذیب و اعلام می كنند كه بر طبق قانون اساسی جمهوری آذربایجان، دریافت كمك های خارجی ممنوع است. به گفته كریم لی، اكثر دولت ها و حتی دیكتاتورهای ساقط شده پول فراوانی دارند كه می توانند به ما كمك كنند، ولی آیا با پول می شود انقلاب كرد؟ دموكراسی حاكمیت مردم است و نمی توان آن را تحت فشار قرار داد و اگر كسانی هم چنین كرده اند، در نهایت، مغلوب شده اند.
«ایان موسی یوا» فعال ارشد جنبش دانشجویی «دالگی» كه در اوایل ماه مه ۲۰۰۵ تشكیل شده است نیز در این ارتباط می گوید: «دریافت كمك های مالی خارجی ممنوع است و ما نیز هیچگونه كمكی دریافت نمی كنیم». وظیفه جنبش دانشجویی فوق در صحنه سیاسی آذربایجان، متحد كردن بخشی از فعالان دانشجویی فعال در دانشگاه های باكو است. اهداف اعلام شده از سوی دانشجویان تشكیل جامعه مبتنی بر اصل دموكراسی و ایجاد شهروندی آزاد و پاسخگو است. به گفته موسی یوا، «جوانان و به ویژه دانشجویان جمهوری آذربایجان می خواهند در جامعه ای زندگی كنند كه مدافع حقوق بشر باشد. آنها نمی خواهند این امر مهم، یعنی ایجاد جامعه آزاد و دموكراتیك را به نسل آینده واگذار كنند، بلكه می خواهند با ایجاد انقلابی خود آگاهانه به اهداف و آرمان های خود برسند و برای ایجاد این جامعه است كه روز و شب پیوسته به فعالیت روشنگرایانه خود ادامه می دهند».
اولین اقدام دانشجویان، پخش اعلامیه هایی بود كه در آن، بر اصل حقوق بشر تأكید فراوان شده و مردم را برای دفاع از آزادی و حقوق بشر تشویق به پیوستن به جنبش مردمی كرده است. در همین هنگام بود كه شش نفر از دانشجویان وابسته به جنبش دالگی دستگیر شدند كه به گفته موسی یوا، با كمك و میانجیگری سفارت ایالات متحده در باكو و دفتر سازمان امنیت و همكاری اروپا مستقر در جمهوری آذربایجان، آنها از زندان آزاد شدند، ولی كماكان به اخراج از دانشگاه تهدید می شوند، كما این كه چند نفری از آنها نیز اخراج شده اند.
مجامع و سازمان های بین المللی فعالیت جنبش های دانشجویی را جدی می گیرند و آنها را به جلسات گوناگون دعوت می كنند. تمام آن دانشجویانی كه از طرف سفارت ایالات متحده و سازمان امنیت و همكاری اروپا مورد توجه قرار گرفته اند خود را عنصری ارزشمند و مؤثر قلمداد می كنند، چون در نهایت، كسانی پیدا شده اند كه ارزش و مقام جوان را به خوبی ارج نهاده و آنها را در امر مدیریت كشوری به حساب آورده است. این است معضل دولت هایی كه از پتانسیل جوان خود استفاده نمی كنند، چون جوانان به ویژه دانشجویان در اكثر كشورهای منطقه فقط با شعار جوانگرایی مواجه می شوند و در عمل، كسی نقشی برای آنان قائل نیست و ایالات متحده این امر را به خوبی دریافته است و با ارج نهادن به دانشجویان و جوانان از پتانسیل آنها در ساقط نمودن حكومت ها استفاده می كند.
دولت های غربی برای پیش بردن سیاست های خود در منطقه قفقاز و آسیای مركزی در ظاهر یك كشور مدافع دموكراسی به میدان می آیند و در توجیه دخالت های مكرر خود در امور داخلی این كشورها اعلام می كنند كه تروریسم در كشورهای دیكتاتوری به وجود می آید پس برای مبارزه با تروریسم دولت ها باید دموكراتیك شوند. در این میان، روسیه در جذب جوانان جمهوری آذربایجان ضعیف عمل كرده است. طبق گفته های موسی یوا، «جنبش جوانان دالگی» جنبشی است بی طرف و نه اپوزیسیون و حتی اگر سفارت روسیه در باكو نیز آنها را دعوت می كرد، مطمئناً پاسخ ما مثبت بود، ولی عدم دعوت آنها جای تعجب ندارد، چون شش ماه است كه روسیه عملاً در باكو سفیر ندارد.
در زمانی كه روسیه در انجام سیاست های خود در كشورهای همجوار ضعیف عمل می كند سفیران ایالات متحده فعالیت چشمگیری را آغاز كرده اند. «رنو هارنیش» سفیر آمریكا در باكو از چند ماه گذشته سفرهای استانی خود را آغاز و با اكثر رهبران و فعالان اپوزیسیون ملاقات كرده است. فعالیت او آنچنان است كه اكثر تحلیلگران، هارنیش را مسؤول برگزاری انتخابات آینده می دانند و نه دولت الهام علی اف را.
در این حال، از شواهد چنین به نظر می رسد كه ما شاهد انقلاب مخملین دیگری در منطقه خواهیم بود. رهبران اپوزیسیون خود را آماده مبارزه با هرگونه تخلف انتخاباتی می دانند و بر آن پافشاری می كنند ولی هنگام صحبت درباره استراتژی و برنامه های خود بسیار سطحی صحبت می كنند. از سخنان آنها چنین به نظر می رسد كه برخلاف تمام اظهارات رهبران اپوزیسیون مبنی بر عدم دریافت كمك های خارجی، آنها وابستگی خاصی به غرب و ایالات متحده داشته و امید پیروزی خود را به كمك های بی دریغ آمریكا گذاشته اند، چیزی كه تمام انقلابیون مخملین انجام داده و می دهند، چون صندلی ریاست جمهوری هدیه ای است كه از طرف ایالات متحده به رهبران غرب گرای جمهوری های تازه استقلال یافته داده می شود.


كوروش آریامنش

منبع : روزنامه ایران