همشهریان اردشیر بابکان هنوز هم چاروق می پوشند

شهر زنجان یكی از قدیمی ترین شهرهای ایران است كه به گفته حمدالله مستوفی، اردشیر بابكان آن راساخته و نام آن را شهین گذاشته است. در فرهنگ نامه دهخدا هم در ذیل كلمه شهین چنین نوشته است: شهین نام شهر زنگان است و معرب آن زنجان باشد و گویند این شهر را اردشیر بابكان بنا كرده است.
مشهور است كه زنان این شهر از لباسهایی زیبا و متنوع استفاده می كرده اند اما رشد و رواج شهر نشینی در این منطقه موجب دگرگونی سبك زندگی بومی آنها شده است.
دكتر «هوشنگ ثبوتی» در كتاب تاریخ زنجان درباره لباس زنان این منطقه می نویسد: آنچه كه عمومیت دارد اینكه در این شهر برای سرپوش زنان، از سه نوع پوشش استفاده می شود. ابتدا پارچه ای به نام « پوشن» موی سر را با قوس پیشانی به طور محكم محافظت می كند، سپس ابزار دومی به كار می رود كه به جهت حفاظت پوشن مورد استعمال است و « چنه آلتی» نام دارد . چنه آلتی از سكه های قلابدار به هم پیوسته و یا منجوق های رنگارنگ تشكیل شده است و از زیر چانه تا فرق سر پیچیده می شود. پوشش سوم به نام « یاشماق» (روسری) است كه برای پوشش دهان، چانه و گردن استفاده می شود.
پوشش بالاتنه، ابتدا « جلیزقا» (جلیقه) است كه بدون آستین است. نوع آستین دار این پوشش كه «یل» نام دارد مورد استفاده متمولین است.
زیر جلیزقا پوششی به نام « كوینك» وجود دارد كه اندكی بلند تر از جلیزقاست و این پوشش از طرح های الوان و رنگ های گرم انتخاب می شود. زیر كوینك پوششی به نام « تومان» وجود دارد كه خود بر دو نوع است. تومان بلند «شلیته» نام دارد كه معمولا مورد استفاده گروه سنی ۴۰ سال به بالا است و تومان كوتاه كه « قصا تومان» نام دارد و مورد استفاده جوانان است.
پوشش پائین تنه شلوار نام دارد كه معمولا از پارچه تیره رنگ و ضخیم انتخاب می شود. شلوار دیگری تحت عنوان نیم ساق وجود دارد كه از این شلوار در مهمانی ها و مسافرت ها استفاده می شود.
تزئینات زنان شهر زنجان عبارتند از انگشتر، النگو و بویماق كه خود از سكه های پول قلابدار كه از تار منجوق آویزان است تشكیل شده است.
ناگفته نماند كه چنه آلتی زیر چانه نیز علاوه بر كارایی به عنوان لباس ، برای تزئین هم مورد استفاده قرار می گیرد. لباس مردانه شامل كت و شلوار معمولی است، تنها پوشش سر كه « كچه بورك» (كلاه نمدی) نام دارد برای مردان اجباری است و اهمیت خاصی دارد.تا جایی كه عدم استفاده از آن نوعی بی حرمتی به جامعه تلقی می شود.
قبل از ورورد كفش های پلاستیكی به زنجان، سه نوع كفش با عملكرد جداگانه در این شهر رایج بوده است. كفش هایی از نوع چاروق و گیوه برای كارهای روزانه و كفش دوبندی كه در مهمانی و مسافرت ها مورد استفاده قرار می گرفته است.
چاروق هنوز هم میان اهالی زنجان طرفدار دارد و چاروق دوزی برای برخی از مردم یك شغل محسوب می شود. «مرد علی حیدری» متولد ۱۳۳۵ یكی از قدیمی ترین چاروق دوزان زنجان است كه مدت ۴۰ سال است برای مردم زنجان پاپوش می دوزد!
كیان مهر احمدی

منبع : مرکز علمی و پژوهشی فرش ایران