جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا


نمای ساختمان ها متعلق به کیست...؟


نمای ساختمان ها متعلق به کیست...؟
در كنار هم قرار گرفتن ساختمان ها و چسبیدن آنها به یكدیگر باعث شده ساختمان های ما كمتر دارای چهار وجه مشخص بوده وآنچه كه از یك بنا به دید و منظر اصلی بدل می شود، تنها یك نما باشد....
فرشید فرهمند
اگر در مسیر رفت و آمد روزانه خود به محل كارمان تصمیم بگیریم فقط به نمای ساختمان های موجود یا در حال ساخت بدنه خیابان ها توجه بیشتری كنیم، یك سوال اساسی به ذهن متبادر می شود: نمای ساختمان ها متعلق به كیست؟
كشور ایران كه یكی از كهن ترین تمدن های بشری را داراست، از دیرباز مورد توجه جهانگردان داخلی و خارجی قرار داشته، علاوه بر صنایع دستی فراوان، بناها و ساختمان هایی با معماری چشمگیر و عظیم را در خود جای داده است كه سبك های زیبای معماری را به جهانیان عرضه كرده است؛ از ارگ بم، زیگورات چغازنبیل، تخت جمشید، پاسارگاد، طاق كسری و... گرفته، تا میدان نقش جهان، سی و سه پل و منارجنبان، مسجد جامع یزد، میدان امیر چخماق، محله فهادان و همچنین باغ فین و خانه بروجردی ها و گنبد سلطانیه و... تا برسیم به میدان حسن آباد و مسجد امام و میدان بهارستان و... تا به امروز و ساختمان هایی نظیر مقابر شعرا در سراسر كشور و ساختمان هایی نظیر برج آزادی، ساختمان میراث فرهنگی و موزه هنرهای معاصر و... همگی ریشه در فرهنگ غنی هنر معماری اصیل ایرانی دارد و جای بسی خوشحالی است كه تشكیلاتی نظیر سازمان میراث فرهنگی كشور متولی بخشی از این بناهای ارزشمند است كه در واقع میراث به جا مانده از نیاكان، در این مرز و بوم هستند. مایه افتخار ماست كه امروزه با تكیه بر این پشتوانه فرهنگی و هنری درجوامع دنیا به خود می بالیم. اما در كنار این افتخارات یك سوال دیگر در ذهن مطرح می شود: بناهای امروزین، چگونه مایه مباهات آیندگان خواهد شد؟
شلوغی كلانشهرها و مطرح شدن بحث های اقتصادی و بازار باعث شد تا ساختمان ها از نظر تجارت و اقتصاد دارای بهایی گزاف شوند، قطعه بندی ها و ایجاد حصارها و تفكیك كردن زمین ها، خود حاكی از این مدعاست. در كنار هم قرار گرفتن ساختمان ها و چسبیدن آنها به یكدیگر باعث شده ساختمان های ما كمتر دارای چهار وجه مشخص بوده، آنچه كه از یك بنا به دید و منظر اصلی بدل می شود، تنها یك نماست و آن هم در اثر پیوستگی، به یك دیوار كه در واقع بدنه خیابان هاست تبدیل می شود.
با پیشرفت شهرنشینی در كشور، بحث های طبقاتی شدن ساختمان ها مطرح شد و همین امر باعث شد كه در كلانشهرها با واگذاری تراكم های ساختمانی، بناهایی بلند و چندین طبقه حاصل شود. بدیهی است مشاغل جدیدی در این رابطه حاصل شد كه گاها از تخصص مربوط منفك بوده اند و رونق این بازار، بسیار مورد اقبال حرف مختلف قرار گرفت. شاید بررسی این موضوع از دو جنبه حائز اهمیت باشد: اول آنكه ساختمان های قدیمی ـ كه اكثرا بدون ملاحظات سازه ای و بدون داشتن یك طرح كارآی معماری طراحی شده بودند ـ تخریب شده، ساختمان هایی جدید با صرف هزینه های گزاف با مصالح امروزین و مقاوم حاصل شد كه اكثرا از نظر معماری و سازه، همچنین تاسیسات مكانیكی و برقی توسط مهندسان همین مملكت طراحی شده اند و در واقع زندگی شهرنشینی با ایجاد این نوع فضاها به سوی كمال رهنمون شد، اما دوم آنكه وجود این ساختمان ها خصوصا در كنار خیابان هایی اصلی دیگر مقوله ای نیست كه بدون برنامه ریزی دقیق و مدون حاصل شود، چراكه اگر به آیندگان خود بیندیشیم و بدانیم ما نیز باید میراثی را برای آنها به یادگار بگذاریم، وظیفه سنگینی را به دوش خود حس خواهیم كرد. در این میان اگر نخواهیم بحث را مفصلا وارد اصول شهرسازی كنیم و سعی كنیم كمی راحت تر بحث را ادامه دهیم و فقط در این مقوله به بحث نماهای ساختما ن ها بپردازیم، باید اذعان داشت كه در واقع نمای ساختمان ها متعلق به مالكین آنها نیست! بلكه بخش عمده ای از بدنه خیابان هاست كه آنهم متعلق به مردم است و حق مسلم هر شهروند است كه در گذر از این خیابان ها نماهایی زیبا، اصیل و برگرفته از فرهنگ و هنر كهن خود را ببیند اما چه تعهد و تقیدی برای طراحان و مجریان این ساختمان ها وجود دارد؟ آیا هنگام طراحی و اجرا، به حق مسلم شهروندان اندیشیده می شود؟ یا تنها سلایق شخصی معماران و در واقع كارفرمایان كه در بسیاری از موارد متخصص این فن نیستند و ملاحظات فراوانی نظیر بحث های اقتصادی و تنها جذابیت بازار را در نظر می گیرند، مطرح است؟ در این میان این احقاق حق چگونه باید صورت پذیرد؟ آیا نباید شهرداری كلانشهرها كه سازمان هایی نظیر زیبا سازی و... را تحت نام خود رهبری می كنند، مقوله زیباشناسی نماهای ساختمان ها را بطور جدی پیگیری كنند؟ آیا نباید معماران هنرمند و صاحب سلیقه كه در پروژه های بزرگ این مملكت صاحب نظر و مطرح بوده، بسیاری از این پروژه ها را هدایت كرده اند، به یاری طلبیده شده و در این امر اظهار نظر كنند؟
نگارنده معتقد است همانگونه كه شهرداری ها بار سنگین بررسی و تصویب طرح های معماری، سازه و تاسیسات مكانیكی و برقی ساختمان ها را به دوش می كشند و در بخش های مختلف معماری و شهرسازی، زیباسازی و... فعالیت دارند، بخشی فعال را راه اندازی كرده، در آن موضوع منطق نقشه ها و سیركولاسیون (گردش) طبقات را با دقت بررسی كرده و بدین ترتیب پا فراتر از قوانین امروزی شهرداری ها در خصوص ساخت و سازها گذاشته و تنها به رعایت بر و كف و مساحت نورگیر و پیش آمدگی ها و... نپردازند؛ پس از آن باید از متقاضیان، خصوصا مالكان ساختمان هایی كه در بدنه خیابان های اصلی واقع شده اند طرح های سه بعدی نمای ساختمان را خواستار شوند و پس از بررسی در یك هیات كارشناسی (كه می تواند مركب از معماران و طراحان و هنرمندان بنام این مملكت باشد) و انطباق آن با محیط اطراف مجوز ساخت را صادر كنند و بدیهی است ناظران باید مجریان را ملزم به اجرای نمای ساختمان مطابق طرح تصویبی كنند.
بدین ترتیب علاوه بر اینكه هر یك از ساختمان ها (حداقل ساختمان هایی كه در جوار خیابان های اصلی هستند) دارای هویت معماری ناب خواهند شد، بهره برداران آنها نیز استفاده بهینه ای از این فضاها خواهند كرد و از آن گذشته سلایق نه چندان ریشه دار موجود در ساختمان های كنونی به صورتی مدون، با برنامه و در عین حال زیبا و ماندگار می شوند. همین امر علاوه بر رونق بازار ساخت و ساز و ایجاد یك رقابت سالم، تولیدكنندگان مصالح ساختمانی را به سمت هر چه بهتر كردن، متنوع ساختن و مطمئن كردن كالای خود رهنمون می سازد. در دیدگاهی كه نظر به آینده دارد نیز بخشی از دین خود را به آیندگان ادا كرده، مایه مباهات آنان خواهیم شد. امید است نسل آینده نیز میراث گرانقدر خود را حفظ كرده، برای نسل های بعد از خود به یادگار بگذارند.
منبع : روزنامه همشهری


همچنین مشاهده کنید