درجست وجوی هوای تازه!

به هر بدبختی بود داخل اتوبوس شد. از هر طرف می چرخید جایی برای گرفتن دستگیره پیدا نمی كرد. راننده هم كه عجله زیادی داشت و دائم ترمزهای آزاردهنده می گرفت. با هر ترمز مسافران به گوشه ای پرتاب می شدند و دختر جوان نیز در این تلاطم! در اولین روز هفته به روی خانمی پرت می شد كه احتمالاً لباسهایش یادگاری از روزهای گرم ۲ یا ۳هفته قبل بود. خودش را با تلاش تكانی می داد و از طرفی دیگر به دنبال راهی برای نفس كشیدن می گشت. اما غافل از آنكه همسفر كنار دستی اش دیروز خود را به غذایی پرسیر مهمان كرده است!دخترك، هر از چندگاهی بینی اش را می گرفت و با دهان نفس می كشید و ایستگاهها را به امید رسیدن به مقصد می شمرد.سرانجام پیاده شد. اما حس می كرد لباس خودش هم بوی مشابهی گرفته است.
بوی بدن چیست؟!
بوی بد بدن ناشی از تولید عرق و رشد و تغذیه باكتری ها روی آن است. عرق بدن هر فرد خاص خود اوست (به استثنای ۲قلوی همسان كه در شرایط یكسان و محیط واحدی زندگی می كنند) به همین علت می توان از این بو برای شناسایی و تشخیص افراد استفاده كرد؛ گرچه این كار بیشتر توسط سگ ها انجام می شود، بوی بدن هر فرد تحت تأثیر رژیم غذایی، جنسیت، وراثت، سلامت، درمان های دارویی، شغل و حرفه و وضعیت روحی او تغییر می كند.
تغذیه نیز می تواند روی آن تأثیر گذارد، ژاپنی هایی كه نخستین بار با اروپایی ها معاشرت كردند دریافتند بوی بدن آنها تغییر پیداكرده و به نوعی ناآشنا برای ایشان درآمده بود و بعدها آن را مرتبط به مصرف كره ای دانستند كه با اروپایی ها می خوردند و اصطلاح bata-kusai را هم به همین بوی بدناشی از مصرف كره ربط دادند و از آن پس با استفاده از این اصطلاح به طور ضمنی به غربی ها اشاره داشتند. هر منطقه از بدن انسان بوی خاص و متفاوتی دارد. برخی مواقع این بو آنقدر قابل تشخیص است كه به سرعت می توان تولید آن را تشخیص داد. برای مثال، بوی سر و بوی كف پا.
عوامل مؤثر در ایجاد بو
سه فاكتور مهم بوی بدن را افزایش می دهند:
۱ - نوع و طرز قرارگیری غدد مترشحه برروی پوست.
۲ - محل قرارگیری پوست عرق كرده بر روی بدن، برای مثال زیر بغل كه به علت جلوگیری از تبخیر عرق در این منطقه بوی بدی ایجاد می شود.
۳ - تمركز باكتریها روی سطح پوست كه تمركز آنها در برخی مناطق بیشتر است و باعث تولید بوی ناخوشایندی می شود.
چرا انسان عرق می كند؟
بدن انسان دائماً سعی دارد دمای خود را بین ۳۶ تا ۳۷ درجه سانتیگراد تنظیم كند. بدن هر فرد تقریباً ۲‎/۵میلیون غدد عرق دارد. این غدد در زیرپوست پخش شده اند. وقتی دمای بدن ما در اثر گرمای محیط یا عوامل دیگر بالا می رود، این غده با ایجاد رطوبت بدن را خنك نگه می دارند. این فرایند بسیار ساده ولی مؤثر است.
عرق و بوی بدن
بوی بدن به علت وجود باكتری هایی كه به طور طبیعی درسطح پوست ما رشد می كنند ایجاد می شود. این باكتری ها برای رشد و تكثیر خود از مواد موجود در درون عرق تغذیه كرده آنها را تجزیه می كنند. عرق به خودی خود بی بوست. اما اگر روی سطح پوست باقی بماند، مواد حاصل از تجزیه آن توسط باكتری ها آزادشده بوی نامطبوعی را ایجاد می كند.برخی مناطق بدن مانند زیربغل بیشتر مستعد تولید این بو هستند.سطح تعرق با افزایش فعالیت جسمی یا فشارهای عصبی افزایش می یابد. اگر عرق تازه امكان تبخیر شدن داشته باشد بوی بدی ایجاد نمی كند. مهمترین كار غدد عرقی تنظیم دمای بدن است. مغز با دریافت دمای خون، فعالیت غدد عرقی را كنترل و تنظیم می كند. انسان بطور متوسط روزانه نیم لیتر عرق را از دست می دهد. گرچه این میزان با كار ورزشی شدید در دمای محیطی بالا حتی به ۲۰لیتر هم می رسد!غدد عرق همچنین به محركهای عاطفی هم پاسخ می دهند. افراد نگران و مضطرب بیش از سایرین عرق می كنند و عرق آنها بوی تندی دارد.
یكی از انواع غدد عرقی كه (apocrine) نام دارد توزیع محدودی در بدن دارد. (زیربغل، كشاله ران، سینه ها و پلك چشم) این غدد بطور ناگهانی و با وقفه های كوتاه مدت ترشح می كنند. آزادی سازی عرق توسط این غدد بطور مستقیم تحت تأثیر سیستم عصبی نیست و با سطح هورمونهای جنسی مرتبط است و فشارهای روحی و جسمی هم می توانند تا حدودی برترشح آن مؤثر باشند.
این غدد عرقی بو ندارند اما چربی، پروتئین و سایر مواد ارگانیك در آن زیاد است. بنابراین غذای خوبی برای باكتری ها به حساب می آیند. باكتری ها عرق را تجزیه می كنند و حاصل آن بوی بدن است. عرق ناشی از این غدد ،مشابه بویی است كه بسیاری از حیوانات برای جذب جنس مخالف انجام می دهند (كه خودش مبحثی بسیار جالب و گسترده است)نوع دیگری از غدد مترشحه وجود دارند كه (sebaceous) نام دارند و چربی ترشح می كنند. این غدد در تمام نقاط بدن به استثنای كف دست و پا پخش هستند و بیشترین تجمع این گروه در كف پوست سر و صورت است. این غدد هم به محرك های هورمونی، استرس، نگرانی و هیجانات جنسی حساس هستند.موادچربی مترشحه از این غدد شامل كلسترول، اسیدهای چرب، موم و پروتئین است كه مجموعاً (sebum) نامیده می شود.
sebum نیز به خودی خود بدون بو است. اما به راحتی باكتری ها را جذب می كند و همین مسأله باعث ایجاد بوی بد خصوصاً در پوست سر می شود.جدا از تجزیه ترشحات این غدد، پوست مرده تولید شده در این منطقه نیز غذای خوبی برای باكتری ها به حساب می آید. پوست ما دائماً در حال تغییر است و سلولهای جوان و نو موجود در سطوح پایین تر پوست جایگزین سلول های پیر سطحی می شوند. بنابراین همواره مواد و سلولهای مرده در سطح پوست وجود دارند و همین سلولهای مرده مواد مغذی مورد نیاز باكتری ها را تأمین می كنند.
كودكان و پدیده عرق
همانطور كه گفته شد بدن ما در حدود ۳-۲میلیون غده عرقی (eccrine) دارد. این غدد از زمان تولد كار خود را آغاز می كنند. پوست كودكان از غدد (apocrine) هم پوشیده شده است و به همین خاطر است كه بچه های نوزاد بوی خاص خود را دارند. بیشتر این غدد كار خود را چندماه بعد از تولد متوقف می كنند و تا زمان شروع بلوغ بدون فعالیت باقی می مانند.غدد عرقی دختران در ۸ سالگی و پسران در ۹ سالگی با تحریك توسط هورمون تستوسترون كارخود را آغاز می كنند.
چگونه بوی عرق را كنترل كنیم
بوی بدن با بهداشت شخصی مناسب قابل كنترل است. استحمام روزانه و خصوصاً بعد از ورزش و فعالیت بدنی شدید یا هیجانات عاطفی و استرس و... توصیه می شود. استفاده از صابون های آنتی باكتریال هم مؤثر است.
دقت بیشتر در شست و شوی نقاطی كه بیشتر مستعد عرق كردن است (مثل زیربغل كه ۸۰% غدد بدن در آنجا تجمع دارند) توصیه می شود.
- استفاده از لباسهای نخی كه امكان تعرق را به بدن می دهد نیز ضروری است.
- استفاده (Deodorant) و یا (Antipersiprant) هم كمك خوبی است. (البته پیش از خرید و استفاده از این تركیبات بهتر است تفاوت آن ها را بدانید!)
تفاوت «دئودرانت ها» و «آنتی پرسی پی نت ها» چیست؟
Antipersiprants : منافذ سطح پوست را می بندند و اجازه خروج عرق از سطح پوست را نمی دهند. در این حالت عرق تولید شده راهی برای خروج ندارد.
Deodorants :این تركیبات اجازه تولید و خروج عرق را به پوست می دهند اما مانع فعالیت باكتری های مولد بوی بد می شوند و در واقع آنها را منهدم می كنند.
امروزه تولیدكنندگان این تركیبات تولیدات جدید خود را با خواص تركیبی ۲محصول قبلی می سازند.
چند درمان خانگی كه در میان آمریكایی ها مرسوم است:
۱ - استفاده از سیب زمینی: یك سیب زمینی را به ۴قسمت تقسیم می كنند و پس از شستن زیربغل و خشك كردن آن، سیب زمینی را چند دقیقه ای به آن می مالند و صبر می كنند تا خشك شود و پس از آن دئودرانت استفاده می كنند. با این روش تا حمام بعدی بدن بوی خوبی دارد!
۲ - مالیدن روغن بادام زمینی شب ها پیش از خواب به زیربغل (البته بسیار عجیب به نظر می رسد)
۳ - استفاده از محلول تركیبی ریز و مالیدن آن به زیر بغل
- ۳ قاشق سوپخوری وانیل
- ۱فنجان آب
- ۱ قاشق سوپخوری الكل
این مواد را در داخل شیشه ای می ریزند و تكان می دهند بعد از هر حمام آن را به بدن می زنند و تمام روز بوی خوبی می دهند.
و چند توصیه ساده:
- هرگز سعی نكنید بوی بدن را با عطر مخفی كنیدكه شرایط وخیم تر می شود. استحمام حرف اول را می زند.
- خوردن برخی غذاها مثل سیر، پودر كاری و زیره سبز باعث تندشدن بوی عرق می شود.
- اگر عرق شما بوی «استن» می دهد احتمال اینكه بیماری قند داشته باشید وجود دارد مراقب باشید.
- و عرقی كه بوی آمونیاك بدهد، احتمال وجود ناراحتی های كبدی را پیش می كشد. دقت كنید. در پایان لازم به ذكر است كه گرچه این مطلب و شروع آن چندان خوشایند نیست ولی متأسفانه واقعیتی گاه آزاردهنده است كه برای بقای زندگی اجتماعی می بایست به رفع آن جدی تر اندیشید!

مینو ضابطیان

منبع : روزنامه ایران