واتیکان: شهر یا کشور

تاریخچه
تصور بر این است كه این قسمت از شهر رم كه در سالیان دور بدون سكنه بوده حتی قبل از ظهور مسیحیت نیز بسیار مقدس به شمار می رفته است. در سال ۳۲۶میلادی كلیسای باسیلیكا در مكانی احداث شد كه گمان می رود محل دفن سنت پیتر است و از زمان احداث این كلیسا رفته رفته بر جمعیت ساكنان این شهر اضافه شد. از آن پس پاپ های مختلف هر كدام قلمرو خود را وسعت دادند و بیش از هزار سال (تا اواسط قرن نوزدهم) قسمت های عمده ای از شبه جزیره ایتالیا را تحت سیطره خود داشتند.
در سال ۱۸۷۰و با سقوط رم دامنه قدرت پاپ نیز محدودتر شد. سرانجام در ۱۱فوریه ۱۹۲۹و در زمان حكومت موسولینی با امضای سه معاهده مناقشات بین پاپ های «زندانی » و حكومت مركزی ایتالیا خاتمه یافت. در پی این معاهدات كشور مستقل شهر واتیكان(!) تاسیس شد و شاخه كاتولیك مسیحیت نیز جایگاه ویژه ای در ایتالیا پیدا كرد. درسال ۱۹۸۴ تبصره ای بر آن معاهدات به تصویب رسید كه چند مورد از معاهدات قبلی را اصلاح می كرد. از جمله آن موارد عبارت بودند از اهمیت بیش از حد شاخه كاتولیك به عنوان مذهب رسمی كشور ایتالیا.
واتیكان نمونه نادری از سلطنت انتخابی و غیر موروثی است. پاپ كه باید زیر ۸۰سال سن داشته باشد توسط تمام كاردینال ها انتخاب می شود. پاپ بالاترین مقام قانونی، اجرایی و قضایی در واتیكان است. پاپ افرادی را منصوب می كند تا وی را در اداره شهر واتیكان كمك كنند. فرماندار واتیكان مقام اجرایی این شهر- كشور به شمار می آید و یك كاردینال نیز به عنوان وزیر كشور مسئولیت روابط خارجی واتیكان را به عهده دارد. كمیسیون ویژه ای نیز در حكم مجلس قانونگذاری این شهر كشور عمل می كند. اعضای این كمیسیون توسط پاپ و برای یك دوره ۵ساله منصوب می شوند.
شهر كشور واتیكان كه در سال ۱۹۲۹ و برای هویت دادن به این سرزمین مقدس در قلب شهر رم تاسیس شد یك قلمرو ملی محسوب می شود كه تابع قوانین بین المللی است. در همین راستا واتیكان می تواند به كشورهای مختلف نماینده دیپلماتیك بفرستد و پذیرای دیپلما ت های كشورهای دیگر باشد یا در مذاكرات و تفاهمات بین المللی نقش مستقل خود را ایفا كند.
به دلیل محدودیت جغرافیایی كشور واتیكان، سفارتخانه های كشورهای دیگر در قسمت ایتالیایی شهر رم قرار دارند. حتی سفارت ایتالیا نیز در رم قرار دارد! واتیكان عضو ناظر سازمان ملل متحد است و در ژوئیه سال ۲۰۰۴ تمام حقوق عضویت كامل را به جز حق رای به دست آورد. اسقف اعظم سلستینو میگلیوره ، نماینده دائم واتیكان در سازمان ملل متحد می گوید:«ما رای نمی دهیم، زیرا خود این طور خواستیم». وی اضافه می كند:«ما تمام شرایط عضو بودن را داریم و اگر در آینده بخواهیم كه چنین اتفاقی بیفتد، دست ما باز است.»
سیستم اداری شهر
پاپ اختیارات لازم را برای امور اداری داخلی به كمیسیون قانونگذاری تفویض می كند. نگهبانان نیز از نیروهای داوطلب گارد كشور سوئیس و همچنین نیروهای ویژه ایمنی هستند. این شهر همچنین برای خود دارای اداره پست، سوپر ماركت، بانك، ایستگاه قطار، نیروگاه برق و چاپخانه است.
واتیكان دارای سكه و تمبر مخصوص خود است. رادیو واتیكان هم یكی از با نفوذترین ایستگاه های رادیو در اروپاست. روزنامه نیمه رسمی لوسرواتوره رومانو نیز هر روز به زبان ایتالیایی و هر هفته به زبان انگلیسی، اسپانیایی، پرتغالی، آلمانی و فرانسوی و هر ماه به زبان لهستانی چاپ می شود.
موقعیت جغرافیایی
شهر واتیكان روی تپه واتیكان، در سمت شمال غربی رم و در چند صدمتری رودخانه تیبر قرار دارد. یك دیوار سر تا سری در راستای مرز ۲/۳ كیلومتری این شهر كه تماما با ایتالیاست كشیده شده تا از پاپ در مقابل حملات احتمالی محافظت كند. میدان معروف سنت پیترهم روبه روی باسیلیكای سنت پیتر قراردارد و توسط ستون های برنینی احاطه شده است. واتیكان با ۴۴/۰ كیلومترمربع وسعت، كوچكترین كشور دنیاست. پاپ به عنوان عالیترین مقام كشور توسط كمیسیون تحت نظر خود، شهر كشور واتیكان را اداره می كند. آب و هوای واتیكان نیز طبیعتا مانند رم است: هوایی مدیترانه ای با زمستان های ملایم و بارانی كه از سپتامبر آغاز می شود و تا اواسط ماه می ادامه پیدا می كند و تابستان های بسیار گرم وخشك كه از ماه می تا سپتامبر ادامه دارد.
اقتصاد
مجموعه درآمدها و بودجه این كشور (در سال ۲۰۰۳) معادل ۲۵۲ میلیون دلار بود. منابع این شهر- كشور نیز عبارتند از چاپ و تولید موزائیك و یونیفورم و فعالیت های مالی مختلف در سراسر دنیا. این اقتصاد غیر بازرگانی منحصر به فرد، توسط كاتولیك های خیر در سرتاسر جهان و همچنین فروش تمبرهای پستی و درآمدهای مربوط به توریسم و حق چاپ مطالب، حمایت مالی می شود. وضعیت مالی و معیشتی كارگران وكارمندان در شهر واتیكان قابل مقایسه و كمی بهتر از افراد با مشاغل مشابه در شهر رم است.
مردم
تقریبا تمام ۹۲۱ نفر شهروند واتیكان داخل دیوارهای این شهر زندگی می كنند. شهروندان واتیكان را تماما افراد روحانی عالی رتبه، كشیش، راهبه و نگهبانانی كه همگی از نیروهای داوطلب گارد سوئیس هستند تشكیل می دهند. ۳هزار كارگر و كارمند نیز در واتیكان وجود دارند كه محل زندگیشان خارج از واتیكان است. زبان رسمی واتیكان لاتین است، اما برای محاوره روزانه، چاپ مطالب و پخش برنامه های رادیویی غالبا از زبان ایتالیایی و بعضی اوقات نیز از زبان های رایج دیگر استفاده می شود. زبان رسمی گارد سوئیس نیز آلمانی است.
فرهنگ
شهر واتیكان ازنظر فرهنگی نیز متمایز و شاخص است. ساختمان باسیلیكای سنت پیتر و كلیسای سیستین از زیباترین آثار هنری دنیا به شمار می آیند كه آثار هنرمندان بزرگی مانند بوتی چلی، برنینی و میكل آنژ را در خود جای داده اند. كتابخانه واتیكان و مجموعه های موجود در موزه های واتیكان نیز از اهمیت تاریخی، علمی و فرهنگی ویژه ای برخوردارند. جمعیت ثابت واتیكان را غالبا مردها تشكیل می دهند، گرچه عده ای از راهبه های زن نیز در واتیكان زندگی می كنند. همانطور كه گفته شد خیلی از كارگران و كارمندان شهر واتیكان خارج از دیوارهای این شهر زندگی می كنند. از جمله این افراد عبارتند از افراد گارد و كارمندان سفارتخانه ها. مردان و بخصوص زنان باید قوانین مربوط به حجاب را رعایت كنند.
توریسم در واتیكان یكی از عناصر مهم زندگی روزانه به حساب می آید. پاپ در مراسم مذهبی هفتگی شركت می كند و در خیلی از تعطیلات و مناسبت های مذهبی مانند عید پاك در ملاعام ظاهر می شود و این امر مشتاقان زیادی را همه ساله از سراسر دنیا به شهر كشور واتیكان می كشاند.

منبع : روزنامه کیهان