وابستگی دارویی

اصطلاح وابستگی دارویی بسیار گسترده تر از چیزی است که تصور می شود . خیلی ها با شنیدن این اصطلاح به یاد مصرف موادمخدر مثل هرویین یا الکل می افتند . اما میلیونها نفر از مردم به نوعی ، وابستگی دارویی به موادی چون کافئین موجود در قهوه و چای ، نیکوتین تنباکو و برخی داروهای مجاز و تجویزی مثل مسکنها ،‌ داروی خواب آور و آرامبخشها ( داروی ضد اضطراب ) دارند .
* وابستگی روانی و جسمی
منظور از وابستگی دارویی آن است که شخص نمی تواند مصرف یک ماده یا دارو را تحت کنترل خود بگیرد . این ناتوانی دو جنبه دارد . یکی وابستگی روانی است و آن حالتی از احساس است که شخص میل مفرطی به یک دارو ، بخاطر اثرات مطلوب آن دارد و فقدان آن وی را آزرده می کند . وابستگی فیزیکی یا جسمی که اغلب با وابستگی روانی همراه است به صورت سازگاری بدن به یک دارو یا الکل می باشد که دوری از آنها اختلالات فیزیکی شدید بوجود می آورد . یکی از مشخصه های دیگر وابستگی فیزیکی ، بوجود آمدن تحمل نسبت به اثرات دارو است . امروزه اصطلاح وابستگی دارو را بر کلمه اعتیاد ترجیح می دهند زیرا اعتیاد به معنای مصرف اجباری یک ماده است که منجر به زیانهای جسمی ، روانی یا اجتماعی می شود در حالیکه منظور از وابستگی ، ادامه مصرف دارو صرفنظر از مفید یا زیانبار بودن آن است .
* داروهایی که وابستگی می آورند
خیلی ها که نیاز به مصرف مکرر دارو دارند نگرانند که مبادا به داروهایشان وابسته شوند . در واقع تعداد اندکی از داروها ایجاد وابستگی فیزیکی می کنند و بیشتر آنها موادی هستند که روحیه یا رفتار را دگرگون می کنند مثل هروئین و ضد دردهای مخدر ( مورفین ، پتیدین و داروهای مشابه ) داروهای خواب آور و ضد اضطراب ( بنزودیازپینها و باربیتوراتها ) داروهای ضد افسردگی و محرکهای سیستم عصبی ( آمفتامینها ، کوکائین و نیکوتین )‌
مصرف نیکوتین به شکل تنباکو و مصرف کنترل شده یا نشده ضد دردهای مخدر بطور ثابت و مکرر ادامه یابد منجر به وابستگی فیزیکی می شود .
* درمان و استفاده شخصی از داروها
یک داروی تجویز شده به خودی خود پاسخ مفیدی بوجود نمی اورد . برای آنکه یک دارو بیشترین فایده را داشته باشد باید مطابق دستور پزشک یا سازنده مصرف گردد . تخمین زده می شود که دو نفر از هر پنج نفر که دارو برایشان تجویز می شود آنرا بدرستی مصرف نمی کنند ( البته اگر مصرف کنند ) . دلایل این امر عبارتند از عدم درک دستورات ،‌ ترس از عوارض جانبی و عدم انگیزه از ادامه درمان ناشی از ناپدید شدن نشانه های بیماری . شما موظف هستید داروی تجویز شده را به موقع و مطابق دستور مصرف نمایید . برای این کار ، باید بدانید از کجا درباره دارو اطلاعات کسب کنید و اطمینان حاصل کنید که دستورات را خوب فهمیده اید .
* داروهای آزاد یا بدون نسخه
منظور از داروهای آزاد آنهایی هستند که به نسخه نیاز ندارند . اینگونه داروها اگر مطابق دستور مصرف شوند عوارض جانبی چندانی در بر ندارند و می توان آنها را شخصاً تهیه و مصرف نمود .
البته مثل سایر داروها اگر سوء مصرف شوند زیانبار خواهند بود .
اینکه این داروها را براحتی می توان خریداری کرد دلیل آن نیست که بی ضرر هستند ، بنابراین بهنگام مصرف داروهای آزاد باید همان احتیاط هایی را که برای داروهای نسخه دار بعمل می آوردید رعایت کنید .
* مصرف داروهای بدون نسخه
باید قبل از مصرف دقیقاً دستورات روی هر دارو را بخوانید و آنها دقیقاً اجرا کنید . بویژه به نکات مربوط به مقدار مصرف دارو و زمان مراجعه به پزشک نیز توجه نمایید . دارو ساز معمولاً منبع اطلاعاتی خوبی برای داروهای آزاد است . وی می تواند بگوید چه چیزی برای ناراحتی شما مناسب است و همچنین می تواند به شما بگوید که داروهای بدون نسخه چه موقع بی اثر هستند . قبل از خرید هر گونه داروی آزاد برای بچه ها باید با پزشک مشورت کنید .
* داروهای نسخه دار
اینطور نیست که داروهای نسخه دار قویتر از داروهای بددون نسخه باشند . در واقع غالب پزشکان سعی می کنند داروهایی را تجویز کنند که بدون نسخه نیز غیرقابل تهیه هستند . داروهایی که فقط با عرضه نسخه به داروخانه ها قابل تهیه می باشند آنهایی هستند که امکان ذکر برچسب خاصیت دارو بطور مطمئن و بدون تجویز پزشک روی برچسب وجود ندارد . وقتی پزشک نسخه می نویسد معمولاً ‌درمان را با مقدار پایین دارو شروع می کند . این مقدار را ممکن است بر اساس وجود یا عدم وجود عوارض جانبی کاهش یا افزایش دهد و یا داروی مؤثرتری به جای آن تجویز نماید .

منبع : واحد مرکزی خبر