ویروس هزار چهره

رتروویرویس ها (Retroviruses) ویروس هایی هستند كه ژنوم آنها از RNA تشكیل شده است. بنابراین برای تكثیر خود به آنزیمی به نام نسخه بردار معكوس (Reverse Tramscriptase) وابسته هستند كه ژنوم RNA آنها را به DNA نسخه برداری می كند تا بعد بتواند آن را با كمك آنزیم اینتگراز وارد ژنوم سلول میزبان كند و به این ترتیب امكان تكثیر ویروس به وجود می آید. كلمه Retro (معكوس) در نام این نوع ویروس ها هم به همین خاطر است چرا كه معمولاً نسخه برداری از DNA به RNA انجام می شود.HIV دارای ژن های مختلفی است كه پروتئین های ساختاری آن را رمزبندی می كنند. HIV دارای ژن های عمومی رتروویروس ها gag، pol و env و نیز ژن های اختصاصی خودش tat و rev است.عفونت با HIV با انتشار حاد ویروس در خون آغاز می شود. پس از این مرحله شمارش ویروس ها در خون تا صد برابر كاهش می یابد. پس از این مرحله یك دوره نهفتگی بالینی آغاز می شود.در ابتدا تصور می شد كه این دوره یك دوره حقیقی نهفتگی ویروسی است كه در آن HIV درون ژنوم میزبان به صورت غیرفعال قرار می گیرد. بعدها مشخص شد كه سلول های دندریتیك در بافت های نهادی با ویروس پوشیده شده اند و بنابراین حتی در مرحله ای كه ویروس در خون دیده نمی شود، میزان آن در بدن بالاست.HIV با آلوده كردن سلول های TCD۴+ باعث بیماری می شود. این سلول های زیرگروهی از گلبول های سفید هستند كه به طور طبیعی پاسخ ایمنی به عفونت را تنظیم می كنند. HIV با استفاده از سلول های T برای تكثیر خودش در سراسر بدن گسترش می یابد و در همان زمان باعث كاهش این سلول ها می شود كه بدن برای دفاع از خود به آنها نیاز دارد.هنگامی كه میزان سلول های TCD۴+ در فرد آلوده به HIV تا حد معینی سقوط كند، آن فرد به طیفی از بیماری ها مستعد می شود كه در حالت معمول بدن می تواند آنها را كنترل كند. این عفونت های فرصت طلب هستند كه باعث مرگ فرد می شوند. دلایل مختلفی وجود دارد كه مبارزه با HIV را مشكل می كند. اول اینكه HIV یك ویروس RNA است كه از آنزیم نسخه بردار معكوس برای تبدیل RNA خودش به DNA استفاده می كند. این روند باعث می شود كه احتمال بیشتری برای موتاسیون (جهش) در HIV نسبت به ویروس های DNA وجود داشته باشد. بنابراین امكان مقاومت سریع ویروس به درمان وجود دارد.دوم اینكه این تصور رایج كه HIV یك ویروس كشنده است صحت ندارد. اگر HIV یك ویروس كشنده بود خودش هم به زودی از بین می رفت، چرا كه فرصت چندانی برای عفونت های جدید باقی نمی ماند. در واقع HIV سال ها در بدن باقی می ماند و از طرق مختلف مانند رابطه جنسی، انتقال خون، انتقال از مادر به نوزاد دیگران را هم آلوده می كند. همان طور كه ذكر شد حتی هنگامی كه هیچ ذره ویروسی در خون وجود ندارد ویروس در بدن به حالت نهفته باقی می ماند. پس از سال ها ویروس می تواند فعال شود و از ماشین های سلولی برای تكثیر خود استفاده كند.
حتی در سال های اخیر این تصور كه عفونت مستقیم HIV باعث كاهش یافتن سلول های TCD۴+ می شود مورد تردید قرار گرفته است. علت كاهش سلول های ایمنی به این امر مربوط می شود كه پروتئین سازنده پوشش HIV به آسانی از ذرات ویروس جدا و به خون وارد می شود و آن را پر می كنند. این پروتئین ها مانند چسب سلول های TCD۴+ را به هم می چسبانند، از طرف دیگر دستگاه ایمنی بدن به آنها واكنش نشان می دهد و باعث می شود سایر سلول های ایمنی بدن به سلول های CD۴+ خود بدن حمله كنند و آنها را از بین ببرند.
• چرخه زندگی HIV
HIV به سلول های T كمك كننده CD۴+ )زیرگروهی از گلبول های سفید كه نقش تنظیم پاسخ ایمنی را در بدن دارند) از طریق مولكول CXCR۴ یا هر دو مولكول CXCR۴ و CCR۵ بسته به مرحله عفونت متصل می شوند. در مراحل اولیه عفونت HIV هر دو گیرنده CCR۵ و CXCR۴ محل اتصال ویروس هستند اما در مراحل انتهایی عفونت كه اغلب HIV دچار جهش می شود آنها تنها به CXCR۴ متصل می شوند. هنگامی كه HIV به سلول های TCD۴+ متصل می شود یك ساختار ویروسی به نام GP۴۱ به داخل غشای سلول نفوذ می كندو RNA ویروس و آنزیم های مختلف از جمله نسخه بردار معكوس، اینتگراز و پروتئاز به داخل سلول تزریق می شوند.مرحله بعدی تولید DNA از روی RNA ویروس با كمك آنزیم نسخه بردار معكوس است. در صورت موفقیت این عمل، DNA پروویروسی با استفاده از آنزیم اینتگراز وارد DNA سلول میزبان می شود. در این حال سلول میزبان كامل با HIV آلوده شده است اما به صورت فعال پروتئین های ویروس را تولید نمی كند. از این بعد دوره نهفته آغاز می شود كه در آن سلول های آلوده مانند «بمب هایی منفجر نشده» برای مدت طولانی باقی می مانند.هنگامی كه سلول میزبان تولید پروتئین های ویروس را از روی DNA پروویروسی آغاز می كنند، آنزیم پروتئاز فراهم شده به وسیله HIV باید آنها را به صورت پروتئین های نوبنیاد HIV درآورند تا با اتصال آنها به هم ذرات ویروسی HIV به وجود آید. ذرات ویروسی تازه به وجود آمده با جوانه زدن بر روی سطح سلول میزبان از آن خارج می شوند.
•داروهای ضد رتروویروس
امروزه بیماران آلوده به HIV را با مجموعه ای از داروها كه در مراحل مختلف چرخه زندگی ویروس اثر می كنند مورد درمان قرار می دهند. این داروها كه به آنها داروهای ضد رتروویروسی می گویند شامل این گروه ها هستند:
•مهاركننده های پروتئاز (PIS) كه فعالیت پروتئاز را مهار می كند. پروتئاز آنزیمی است برای ساخته شدن ذرات جدید ویروسی (ویریون ها) در مرحله نهایی لازم است.
•مهاركننده های آنزیم نسخه بردار معكوس _ آنزیم نسخه بردار معكوس برای تكمیل مرحله آلوده شدن سلول ها به وسیله ویروس لازم است و به وسیله آن است كه HIV می تواند از روی RNA خود DNA بسازد این داروها به سه دسته تقسیم می شوند.
۱- مهاركننده های غیرنوكلئوزیدی نسخه بردار معكوس (NNRTTS)
۲- مهاركننده های آنالوگ نوكلئوزیدی نسخه بردار معكوس NRTIS) یا (NARTIS
۳- مهاركننده های آنالوگ نوكلئوئیدی نسخه بردار معكوس ) NTRTIS یا (NTARTIS
•مهاركننده ورود ویروس. این داروها با تعامل مستقیم با گیرنده های ویروس و جلوگیری اتصال ویروس به غشاء سلول هدف از ورود آن به سلول جلوگیری می كنند.مشكلات بسیار در تجویز یك دوره درمانی ضد HIV رخ می دهد هر داروی موثر دارای عوارض جانبی است كه اغلب جدی و گاه تهدیدكننده حیات هستند. عوارض جانبی شایع در درمان ایدز شامل تهوع و استفراغ شدید، اسهال، آسیب كبدی و نارسایی كبدی و زردی است. در هر برنامه درمانی به انجام آزمون های مكرر خون برای تعیین مداوم كارایی دارو (كه بر مبنای تعداد سلول های T و میزان ویروس در خون سنجیده می شود) و بررسی كاركرد كبد نیاز دارد.
•ویروس ایدز از كجا آمد
منشاء ویروس ایدز مورد سئوال بوده است. چند سال قبل گروهی بین المللی از دانشمندان بالاخره توانستند این مسئله را حل كنند. حل این مسئله مدیون شمپانزه ای به نام مریلین بود كه دانشمندان را قادر كرد ثابت كنند كه ویروس در ابتدا از یك زیرگونه خاص از شمپانزه ها در جنگل های بارانی آفریقای مركزی منشا گرفته است.به اعتقاد دانشمندان عفونت انسان با ویروس ایدز در نیمه اول قرن بیستم در نتیجه فعالیت افرادی كه شمپانزه ها را شكار می كردند و آنها را می خوردند رخ داده است. این عمل همچنان در حال حاضر ادامه دارد.به گفته پژوهشگران آزمون های ژنتیكی نشان می دهد كه ویروس اصلی انسانی عامل ایدز (یعنی HIV۱) كاملاً به ویروس شبیه است كه شمپانزه ها را آلوده می كند اما در آنها بیماری ایجاد نمی كند. دكتر بئاتریس هان از دانشگاه آلبامای آمریكا و همكارانش هنگامی به این كشف نائل آمدند كه نمونه های منجمد شده خون و بافت یك شمپانزه آزمایشگاهی به نام مریلین را كه در سال ۱۹۸۵ مرده بود بررسی می كردند. آزمون های ژنتیكی در آن زمان در اختیار نبودند. به گفته دكتر هان این شمپانزه ماده هرگز در پژوهش های ایدز مورد استفاده قرار نگرفته و از سال ۱۹۶۹ به بعد فرآورده های خونی انسانی دریافت نكرده بود.گروه پژوهشگران به سرپرستی خانم دكتر هان در خون و بافت های «مریلین» ویروس «پدربزرگ» ویروس انسانی را یافتند. ویروس های مشابهی پیش از این در ۴ شمپانزه دیگر دیده شده بودند اما بعدها مشخص شد كه تنها زیرگونه ای كه مریلین به آن متعلق بود، یعنی پان تروگلودیتس تروگلودیتس (Pan triglodytes Troglodytes) دارای ویروس بود كه انسان ها را آلوده می كند. در روز های ابتدایی پژوهش درباره ایدز، چند شمپانزه به طور عامدانه با ویروس ایدز آلوده شدند تا معلوم شود كه آیا به بیماری مبتلا می شوند یا نه.
در كمال تعجب دانشمندان به رغم ۹۸درصد مشابهت ماده ژنتیكی آنها با انسان ها، هیچكدام از شمپانزه ها به بیماری مبتلا نشدند. با مشخص شدن زیر گونه اختصاصی شمپانزه كه منشاء ویروس بودند، از آنجا كه شمپانزه ها به رغم آلوده بودن به ویروس به بیماری مبتلا نمی شوند، مطالعه بر روی آنها احتمالاً می تواند به تولید درمان های جدید كمك كند. در حال حاضر مشخص نیست كه آیا شمپانزه ها به علت تفاوت های ژنتیكی با انسان ها به بیماری مبتلا نمی شوند یا اینكه دستگاه ایمنی آنها بهتر می تواند با ویروس مبارزه كند. پاسخ به این سئوال تعیین خواهد كرد آیا مطالعه شمپانزه می تواند به درمان های بهتر یا واكسن برای ایدز منجر شود یا نه.شواهدی وجود دارد كه ویروس ایدز در طول تاریخ به انسان ها منتقل می شده است اما تنها در قرن بیستم بود كه همه گیری ایدز به وجود آمد. به گفته دكتر هان دلیل این تغییر وضعیت ممكن است به افزایش بی بندوباری جنسی، ناآرامی های مدنی و مهاجرت مردم به شهرها مربوط باشد. پژوهشگران اولین مورد شناخته شده ایدز را در یك مرد سیاه پوست جزء قبیله بانتو كشف كردند كه در سال ۱۹۵۹ فوت كرده بود و در كنگوی بلژیك جمهوری كنگوی فعلی محل زندگی زیرگونه های شمپانزه زندگی می كرده است.

منبع : باشگاه اندیشه