۲۰ درصد؛ کاهش سودواسطه گری بازار فلزات

بخش دوم

«سیدمحمد احرامیان» رئیس هیأت مدیره نورد فولاد یزد عنوان می كند: كارخانه فولاد یزد از جمله كارخانه های خصوصی است كه از تمامی شرایط لازم برای ورود به بورس فلزات مانند استاندارد بودن كالاهابرخوردار است در حالیكه هرگز اجازه فعالیت در بورس مذكور را نیافته است. این در حالی است كه پیش از این سازمان بورس فلزات موافقت مكتوب خود را برای آغاز فعالیت این شركت خصوصی اعلام كرده است.
بنابه اظهارات رئیس هیأت مدیره صنعت نورد فولاد یزد؛ محصولات این كارخانه از گواهی استاندارد آزمایشگاه رازی برخوردار بوده و این گواهی در كنار سایر مدارك لازم به تأیید بورس فلزات رسیده است.
احرامیان اضافه می كند: «معاملات بورس فلزات مختص كارخانه های دولتی بوده و با توجه به انحصارات موجود فعالیت در آن به نوعی باندبازی شبیه است.» آنها برای حل و رفع مشكلات مذكور بارها با مسؤولان این بورس مذاكره كرده اند ولی هنوز به نتایج لازم دست نیافته اند. این در حالی است كه دبیركل بورس فلزات تأكید می كند:«ما مشتاق ورود كارخانه های خصوصی به بورس فلزات هستیم و ممانعت از فعالیت این كارخانه ها تنها یك ادعاست. » او می گوید: «حضور و فعالیت كارخانه های مذكور در افزایش حجم معاملات مؤثر بوده و این به نفع بورس فلزات است، حال چطور ممكن است این بورس خواستار منافع بیشتر نباشد؟»
كارخانه های خصوصی به ویژه فولاد برای ورود به بورس فلزات، عمدتاً از شرایط لازم برخوردار نیستند. مشكلات این كارخانه ها، استاندارد نبودن كالاهای آنها است به طور مثال كارخانه های خصوصی فولاد در تأمین مواد اولیه خود به جای شمش از سر شمش و یا سایر فلزات مانند سرقیچی استفاده می كند.
وی در خصوص امكان امتیاز قائل شدن برای كارخانه ها و شركتهای خصوصی جهت حضور در این بورس اظهار می دارد: «چنین مسأله ای امكانپذیر نیست چرا كه بورس محل رقابت است و آنچه حرف اول و آخر را در این بورس می زند انجام معاملات در فضای سالم و رقابتی در مبادله كالاهایی با كیفیت مطلوب است و تا زمانی كه كارخانه های خصوصی فولاد گرفتار معاملات تهاتری در تأمین مواداولیه خود هستند به شرایط رقابتی لازم برای حضور در بورس فلزات دست نمی یابند.» این مقام مسؤول كارخانه فولاد خراسان را مثال می زند كه از همین روش به تأمین شمش موردنیاز خود می پردازد و در نهایت نیز با دریافت اجرت تبدیل، محصول نهایی را تحویل كسی می دهد كه از وی شمش دریافت كرده است. بنابراین كارخانه ای با این شرایط كی و چگونه فرصت حضور در بورس فلزات را خواهد یافت؟ البته در صورت تقویت توان بخشی خصوصی و كاهش قیمت شمش، مسلماً بخش خصوصی نیز تولیدات خود را در بورس عرضه خواهدكرد و ما نیز اعلام آمادگی می كنیم.»
< انحصار عرضه در بازار
«از جمله تأثیرات منفی این بازار یكی افزایش قیمت فلزات است و دیگر آنكه ما قبلا ً در بازار فلز شاهد انحصار فروش بودیم ولی اكنون با انحصار عرضه مواجهیم.» اینها گفته های رضا موسوی از خریداران حاضر در تالار معاملات بورس فلزات تهران است.
صادقی دبیركل بورس فلزات در خصوص تدابیر اندیشیده شده برای شكستن انحصار عرضه در بورس می گوید: «بدون شك یكی از راههای شكستن انحصار در بازار محصولات فلزی، فراهم سازی بستر لازم برای حضور شركتهای خارجی و عرضه محصولات وارداتی در بورس است كه اقدامات لازم در این خصوص صورت گرفته و در مدت ۱۱ماهی كه از فعالیت بورس سپری شده، استقبال سرمایه گذاران خارجی نیز از بورس چشمگیر بوده است به گونه ای كه در این مدت كوتاه محصولات چندین كشور از جمله روسیه، اوكراین، امارات متحده عربی، آفریقای جنوبی، رومانی، هند و قزاقستان در بورس پذیرش و عرضه شده و اغلب نیز مورد دادوستد قرار گرفته است.»
عباس مهدی كه بنگاه آهن فروشی دارد اصلی ترین تأثیر راه اندازی بورس را افزایش قیمت آهن می داند و یادآور می شود «طی دو سه سال گذشته كه ساخت و ساز رونق داشت قیمت آهن حداكثر كیلویی ۳۰۰ تومان بود ولی در حال حاضر كه صنعت ساختمان سازی از رونق افتاده و عملاً بازار آهن و فلزات در كسادی مطلق به سر می برد، شاهد افزایش قیمت به ۷۰۰ تومان طی فعالیت چندماهه بورس فلزات هستیم كه این مسأله به لحاظ منطقی توجیه پذیر نیست.»
اما وهاب زاده خریدار آهن معتقد است «در حال حاضر قیمتها واقعی شده است در گذشته به دلیل تعیین شدن نرخها به صورت مصوب، دست واسطه ها باز بود . بیشتر سود نصیب بنگاه داران می شد.» از نظر وی چون قیمت شمش در بازارهای جهانی افزایش یافته ما شاهد افزایش قیمت در داخل هستیم و در كل بین بازار داخل و بازار بین المللی تعادل ایجاد شده است.
اما بد نیست نظر یك كارگزار بورس را برای روشنتر شدن اوضاع بورس و تأثیرات آن بدانیم زیرا یك كارگزار بنا به شرایط می تواند هم نماینده فروشنده و هم نماینده خریدار باشد. در این مورد نظر عبدالحسن آرمان یكی از كارگزاران بورس فلزات تهران چنین است: مهمترین ماحصل تأسیس بورس فلزات ایجاد عرضه مستقیم فلزات بین تولیدكننده و مصرف كننده یا فروشنده و خریدار است كه تا قبل از آن این رابطه وجود نداشت و تولیدكننده ها براساس نرخهای مصوب جنس خود را مثلاً برای طول یك سال می فروختند اما در بعضی ماهها قیمت بازار بسیار بالاتر یا پایین تر از نرخ مصوب بود و این باعث می شد همه كارخانه ها متضرر شوند اما اكنون كارخانه ها براساس نرخ جاری بازار جنس خود را عرضه می كنند و این باعث شفافیت در نرخ، عرضه و تقاضا شده است و كارخانجات به سوددهی رسیدند.
به نظر وی ایجاد بورس فلزات دو تأثیر بسیار مهم بر صنعت فلزات كشور به همراه داشته است، مورد اول آزادسازی قیمت كارخانه های تولیدكننده نسبت به قیمت مصوب دولت است كه این اتفاق از واریز و سرازیر شدن میلیاردها تومان سرمایه به جیب واسطه ها جلوگیری كرده و در عمل این حجم سرمایه را به گردش مالی كارخانه های تولیدكننده بازمی گرداند. مورد دوم، شفاف سازی و روان سازی عرضه و تقاضا و تبدیل بورس به موثق ترین مرجع برای خریداران و فروشندگان است كه این نیز از رانت خواری و رانت بازی جلوگیری می كند.
در مورد دلایل افزایش قیمت ها طی ماههای اسفند ۸۲ و فروردین ۸۳ صادقی می گوید: «قبل از هر پاسخی باید به این نكته تأكید كنم كه در قوانین و اساسنامه و آیین نامه های بورس هیچگونه وظیفه ای برای این سازمان درخصوص تنظیم بازار فلزات دیده نشده است بلكه بورس تنها یك ترازو است كه عرضه و تقاضا را در دو طرف ترازو قرارداده و شاهین واقعی را برای كسانی كه مسؤول تنظیم بازار و سیاستگذاری درباره تولید و واردات هستند نشان می دهد درواقع ما به مسؤولین اعلام وضعیت می كنیم.»
وی ادامه می دهد: «تا قبل از فعالیت بورس، شاهین ترازو به درستی پیدا نبود و به همین دلیل در اثر تصمیم گیری ها و سیاست های اشتباه و یا تأخیر در اتخاذ تصمیمات لازم به ویژه در زمینه واردات و افراط و تفریط در این خصوص، همواره یا تولیدكنندگان یا تجار و یا مصرف كنندگان با مشكل مواجه می شدند.»
وی افزایش قیمت محصولات فولادی را طی ماههای اسفند ۸۲ و فروردین ۸۳ ناشی از افزایش بسیار شدید قیمت های جهانی این محصولات می داند و می گوید: «وابستگی حدود ۴۰ درصدی بازار فولاد ایران به واردات و نیاز به جبران كمبود تولید در كشور و از سوی دیگر وابستگی برخی صنایع فولاد به واردات مواد اولیه، عملاً موجب انتقال نوسانات قیمتهای جهانی به بازار داخلی می شود.
«در عین حال این نكته قابل توجه است كه میزان افزایش قیمت ها در ایران به مراتب كمتر از جهش نرخ های جهانی بوده است به طوری كه در برابر افزایش ۷۵ درصدی قیمت فولاد درجهان ما در ایران حدود ۵۳ درصد افزایش را شاهد بودیم و در مقابل افزایش ۶۰ درصدی جهانی میلگرد، در ایران شاهد افزایش ۵۰ درصدی آن بودیم.»
هرچند خریداران و فروشندگان در سطوح بالا به گران شدن و افزایش یافتن قیمت فلزات اعتراض دارند اما مسأله این است كه این عده بنا به تعریف شغلشان چندان وابستگی به این افزایش یا كاهش قیمت ندارند زیرا آنها اهرم و عنصر انتقال محصولات عرضه شده به متن بازار و جامعه مصرف هستند، درواقع، خریدار یا فروشنده از یك دست می خرد و از دست دیگر می فروشد اما آن كس كه بیشترین تأثیرپذیری را از تغییر و نوسانات قیمت بازار فلز دارد، مصرف كننده نهایی است.اما این نكته را نباید از یاد ببریم كه به گفته صادقی مسؤول بورس فلزات كاهش سود واسطه ها از ۲۵ تا ۳۰ درصد به حدود ۵ درصد و انتقال این سود به تولیدكنندگان و افزایش درآمد آنها، جلوگیری از ورشكستگی بسیاری از صنایع فولاد و به جریان افتادن طرح های توسعه صنایع در این بخش، حذف اختلافات فاحشی كه بین قیمت فروش محصولات كارخانه ها با قیمت بازار وجود داشت از دیگر دستاوردهای این بورس است.