وبا

یک بیماری سمی و عفونی انحصاراً انسانی است ، بسیار مسری بوده توسط ویبریون وبا ( ویبریوکلرا ) ایجاد می شود . مرکز اصلی آن دلتای رودخانه گانک وبرهماپوترا در هند و پاکستان می باشد .
در ابتدای قرن ۱۹ وبا در هندوستان ملاحظه گردید . سپس شرق آسیا و بعد خاورمیانه و اروپا را آلوده کرد .
شش پاندمی ( عالم گیر ) مهلک و وحشتناک ایجاد کرد که آخرین آن بین ۱۸۹۹-۱۹۲۲ بود .
باسیل مسئول مرض را کخ پیدا کرد . نوع التور اول در قسمت محدودی از اندونزی ( سلیس ) مشاهده شد . این نوع میکروب را در قرنطینه التور یا الطور پیدا کرده بودند . سپس در افراد سالم هم التور را پیدا کردند و خیال می کردند که بیماری زا نیست .
پس از همه گیری های زیاد فصلی و یا ناگهان در ۱۹۶۱ در اندونزی و جنوب شرقی آسیا شعله ور شد و در هند ، پاکستان و عراق و ایران و روسیه و آفریقا منتشر گردید .
اکنون در کشور ما بشکل بومی در آمده و هر سال تعدادی را مبتلا می سازد .موارد منفردی از آن در اروپا هم ملاحظه گردید ( وارداتی )
« علت بیماری »
ویبریون وبا را کخ در اسکندریه کشف کرد خمیده و خیلی متحرک می باشد . در محیط های معمولی بخوبی رشد می کند . یک سم پروتئینی تراوش می کند که مسئول تراوش زیاد مایع در روده باریک می باشد این سم احتمالاً اثر مهمی دارد و به این سبب کم اثر بودن واکسن تزریقی وبا را توجیه می کند .
میکرب وبا می تواند مدت یک هفته در آب زنده بماند که اثر مهمی در انتشار به افراد آدمی دارد . ویبریون التور مدت بیشتری در آب زندگی می کند .
« علائم بالینی »
پس از یک دوران پنهانی کوتاه که همیشه کمتر از ۵ روز است ، به ناگهان با استفراغ و اسهال بندنیامدنی آغاز می شود . مدفوع آبکی و مشابه به آب برنج و حاوی دانه های سفید برنجی شکل است ، مدفوع بدون فشار و زور و بدون اختیار خارج می شود و بزودی سبب یک کم آبی شدید خارج سلولی شده و باعث سردی بدن ، کبودی رنگ گردیده بسرعت منجر به بند آمدن ادرار می گردد . علائم کاهش حجم خون ، از بین رفتن کلرورسدیم ، غلیظ شدن خون ، اسیدوز متابولیکی که نتایج آن در کودکان و خردسالان وحشتناک می باشد ( آریتمی قلب ، ضعف و نفخ شکم )
سیر بیماری منوط بسرعت درمان و اصلاح مواد از دست رفته و بی آبی بدن است . اگر درمان مناسب انجام شود بیمار در مدت کوتاهی ( چندین روز ) بدون هیچ عارضه ای بهبود پیدا می کند . در غیاب درمان مرگ و میر در حدود ۵۰ درصد می بشد . با تجویز سم خارجی میکرب هم می توان علائم بالینی را در انسان و در دام ها پدید آورد .
تشخیص باکتری شناسی وبا آسان است ( شکل حاد ) و با آزمایش مدفوع به آسانی میتوان مسئول را یافت .
« درمان »
باید هر چه سریعتر به پزشک مراجعه کرد و کاملاً تحت نظر بود . درمان کلی عبارتست از : اصلاح کم آبی و الکترولیت ها با تزریق فراوان و سریع محلول های ایزوتونیک حاوی مقدار لازم کلر ، سدیم ، بی کربناتها همچنین پتاسیم است در صورتی که اسهال طول بکشد در صورت امکان می توان تزریقات داخل سیاهرگی را با قرار دادن لوله معدی و تجویز محلول گلوکز و الکترولیتها جانشین و تکمیل کرد ، مقدار مایعات دفع شده و تجویز شده می باید حساب شود و مساوی به کار برده شود تا از تجویز اضافی مایع احتراز گردد .
مصرف کورتون ، اکسیژن ، پلاسما یا خون ، محرک های قلب ، ‌تنفس و داروهای ضد اسهال معمولی بدون فایده حتی زیانبار است .
« پیش گیری »
در مواقع شیوع تمام بیماران اسهالی را می باید جدا کرده و در بیمارستان و در بخش جداگانه ای بستری و درمان کرد و وجود بیماران را به مراکز بهداری گزارش نمود . افراد واکسن زده در تماس بیماران هم باید جدا گردیده و مدت ۵ روز تحت نظر باشند و در مدفوع آنان به جستجوی ویبریون وبا پرداخت و پیش گیری یا درمان شیمیائی برای آنها انجام داد . اجرای قرنطینه در موقع شیوع بیماری در ممالک آلوده و همجوار مفید است .
تزریق واکسن در دو نوبت به فاصله یک هفته در زیر جلد یا داخل جلد بیش از ۶ ماه ایمنی ایجاد نمی کند . به نظر سازمان بهداشت جهانی تزریق واکسن از نظر پیش گری سودی نداشته بلکه به واسطه زیانهای کاهش ایمنی عوارضی هم دارد . تحقیقات لازم برای بدست آوردن واکسن مؤثری در جریان است .