قطع روابط سیاسی افغانستان با پاکستان و مقاله ایزوستیا (در این روز ۷ سپتامبر)

هفتم سپتامبر سال ۱۹۶۱ (۱۳۴۰ خورشیدی) یك روز پس از این كه دولت افغانستان روابط سیاسی خود را با پاكستان قطع كرد و دولت پاكستان را متهم به حمایت از داعیه استقلال طلبی پشتونها كرد و بحران روابط دو كشور در حال اوج گیری بود، ایزوستیا ارگان دولت شوروی با انتشار مقاله ای نه تنها این بحران را دامن زد بلكه پای ایران را هم به آن كشاند. ایزوستیا نوشته بود كه ایران و پاكستان محرمانه به توافق رسیده اند كه افغانستان را میان خود قسمت كنند؛ منطقه پشتون نشین به پاكستان و منطقه فارسی زبان به ایران ملحق شود و دولت آمریكا كه سرگرم محاصره كامل شوروی است بر این طرح صحه گذارده است و با این عمل، ایران آن چه را كه قرن گذشته از دست داد به دست می آورد و پاكستان هم پشتون ها را با پاتان های خود یكی می كند و از مسائل نژادی آسوده خاطر می شود.
مقاله ایزوستیا در حالی انتشار یافت كه سران كشورهای غیر متعهد در بلگراد به مسئله روابط بحرانی افغانستان و پاكستان رسیدگی می كردند. افغانستان یك كشور غیر متعهد ولی ایران و پاكستان از متحدان آمریكا بودند. آتش بحران روابط پاكستان و افغانستان از هفتم شهریور ماه كه ایوب خان رئیس جمهوری وقت پاكستان دولت افغانستان را تهدید كرده بود چشم طمع به ایالت پاتان نشین شمالغربی پاكستان دوخته است روشن شده بود. ایوب خان دولت كابل را متهم كرده بود كه از تاریخ تجزیه هندوستان به دو كشور هند و پاكستان، هرگز به روی پاكستان لبخند دوستی نزده و پنهانی با هند بر ضد پاكستان توطئه كرده است. ایوب خان روز بعد از این تهدید، از افغانستان خواست كه كنسولگری ها و دفاتر فرهنگی و بازرگانی خود در پیشاور، كویته، پاره چنار و چمن را تعطیل كند.
یك روز پس از این اولتیماتوم پاكستان، سردار محمد داود خان صدراعظم افغانستان برای یك دیدار فوری چند ساعته و مذاكره با دولت وقت ایران وارد تهران شد و ایران قول داد كه همه مساعی خود را برای رفع بحران روابط افغانستان و پاكستان بكار برد. در پی همین سفر كوتاه، در محافل سیاسی جهان شایع شد كه سران افغانستان به ایران پیشنهاد تشكیل فدراسیون مركب از دو كشور همزبان و همنژاد و هم فرهنگ داده اند.
دولت افغانستان ششم سپتامبر ناگهان مناسبات سیاسی خود را با پاكستان قطع كرد ، اتباعش را از پاكستان فراخواند و مرزهایش را بست و بر مشكلات كنفرانس سران كشورهای غیر متعهد افزود به گونه ای كه "نهرو" و "سوكارنو" مجبور به تبادل نظر جداگانه شدند.
این وقایع درست یك سال پس از دیدار آیزنهاور، رئیس جمهوری وقت آمریكا از افغانستان روی می داد.
دولت وقت ایران به دلیل بحرانی بودن اوضاع بین المللی و ادامه معارضه آمریكا و شوروی، در قبال مقاله "ایزوستیا" كه نظر دولت شوروی را منعكس كرده بود واكنش فوری نشان نداد، ولی پنج روز بعد (۲۰ شهریور) روزنامه اطلاعات (كه ترجمه روسی نامش "ایزوستیا" است) در یك سر مقاله طولانی شدید اللحن مفاد مقاله ایزوستیا را رد كرد و مطالب آن را تحریك آمیز خواند كه اصحاب نظر در كشورهای دیگر آن را نظر دولت ایران تلقی كردند.
بحران روابط افغانستان و پاكستان بعدا با پادرمیانی كشورهای مختلف از جمله ایران برطرف شد، ولی گمان نمی رود كه تمایل پشتونها و پاتان ها كه در حقیقت یك قوم هستند به وحدت پایان یافته باشد. در پاكستان پشتون ها را "پاتان" می نامند.

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز