پنجشنبه, ۶ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 25 April, 2024
مجله ویستا

مراجع تقلید عصر غیبت کبری


▪ فتنه‌ علیه‌ مرجعیت‌ شیخ‌ طوسی‌
به‌ سال‌ ۴۳۶، مرجعیت‌ شیخ‌ طوسی‌ در بغداد آغاز شد. شش‌ سال‌ پیش‌ حكومت‌ ایران‌ در اختیار سلجوقیان‌ قرار گرفت. سلجوقیان‌ به‌ سال‌ ۴۴۷ هجری‌، هفده‌ سال‌ پس‌ از رسیدن‌ به‌ قدرت‌ در ایران‌ به‌ بغداد حمله‌ كردند. این‌ حمله‌ گرچه‌ به‌ بهانه‌ تصفیه‌ شیعیان‌ از بغداد در حمایت‌ خلیفه‌ و اهل‌ سنت‌ انجام‌ شد اما به‌ واقع‌ سلجوقیان‌ بر حفظ‌ قدرت‌ و سیطره‌ كامل‌ بر دستگاه‌ عباسیان‌ می‌خواستند بغداد را تحت‌ قدرت‌ خود داشته‌ باشند. عبدالملك‌ وزیر متعصب‌ طغرل‌بیك سلجوقی‌ دستور داد به‌ تمام‌ محله‌های‌ شیعه‌نشین‌ بغداد به‌ ویژه‌ منطقه‌ كرخ‌ حمله‌ كنند و سربازان‌ سلجوقی‌ به‌ همراه‌ متعصبان‌ فرصت‌طلب، به‌ قتل‌ ساكنان‌ و غارت‌ خانه‌های‌ شیعیان‌ پرداختند تا اینكه‌ منزل‌ شخصی‌ و كتابخانه‌ بزرگ‌ شیخ‌ طوسی‌ مورد حمله‌ غارت‌گران‌ قرار گرفت‌ و وسایل‌ منزل‌ و بخش‌های‌ عظیمی‌ از كتاب‌های‌ شیخ‌ طوسی‌ در آتش‌ سوخت. شیخ‌ طوسی‌ بنا به‌ اعتراض‌ به‌ حمله‌ سلجوقیان‌ كه‌ مورد تایید خلیفه‌ نیز قرار گرفتند، بغداد را به‌ قصد نجف‌ ترك‌ كرد.
▪ مرجعیت‌ شیعه‌ در نجف‌
شیخ‌ طوسی‌ اولین‌ مرجع‌ شیعه‌ است‌ كه‌ نجف‌ را مركز علمی‌ شیعیان‌ جهان‌ قرار داد. زمانی‌ كه‌ شیخ‌ طوسی‌ به‌ نجف‌ اشرف‌ آمد، آنجا ده‌ كوچكی‌ بود كه‌ شمار اندكی‌ از شیعیان‌ عاشق‌ حضرت‌ علی(ع) در جوار بارگاه‌ ملكوتی‌ آن‌ امام‌ بزرگوار زندگی‌ می‌كردند. كوفه‌ مركز اصلی‌ شهر بود و مزار امام‌ شیعیان‌ در وادی‌السلام‌ بزرگ‌ترین‌ قبرستان‌ آن‌ زمان، زیارتگاه‌ مردم‌ بود. شیخ‌ طوسی‌ در نجف‌ اشرف‌ قریب‌ به‌ سیزده‌ سال‌ زندگی‌ كرد و بزرگ‌ترین‌ حوزه‌ علمیه‌ تشیع‌ را در نجف‌ تاسیس‌ كرد. با اقامت‌ شیخ‌ طوسی‌ در نجف‌ تمام‌ شاگردان‌ و فضلا و دانشمندان‌ علوم‌ اسلامی‌ به‌ همراه‌ شیخ‌ طوسی‌ وارد نجف‌ شدند و بزرگ‌ترین‌ مركز علمی‌ شیعیان‌ در خارج‌ از بغداد تاسیس‌ شد.
▪ خدمات‌ علمی‌ و دینی‌ شیخ‌ طوسی‌
شیخ‌ طوسی‌ در تمام‌ گرایش‌های‌ علوم‌ اسلامی‌ مانند فقه، اصول، تفسیر، حدیث، كلام‌ و... استاد بود و تالیفات‌ مهم‌ و شاگردان‌ بزرگی‌ تربیت‌ كرد. شیخ‌ طوسی‌ شش‌ عنوان‌ كتاب‌ فقهی‌ تالیف‌ كرد: -۱ اقتصاد -۲ خلاف‌ در شش‌ جلد -۳ الرسائل‌ العشر -۴ مبسوط‌ در هشت‌ جلد -۵ نهایه‌ -۶ مصباح‌ المجتهد.
شیخ‌ طوسی‌ در علم‌ حدیث‌ دو كتاب‌ حدیث‌ از منابع‌ چهارگانه‌ فقه‌ شیعه‌ را تالیف‌ كرد كه‌ بسیار مهم‌ و حائز اهمیت‌اند. جمع‌آوری‌ آثار امامان‌ معصوم(ع) كه‌ منبع‌ فتاوی‌ فقهای بزرگ‌ شیعه‌ هستندتوسط‌ مرحوم‌ كلینی‌ صاحب‌ كافی، مرحوم‌ صدوق‌ صاحب‌ من‌ لایحضره‌ الفقیه‌ و مرحوم‌ شیخ‌ طوسی، در كتاب‌های‌ استبصار، چهار جلد و تهذیب‌ احكام، ده‌ جلد انجام‌ شده‌ است. ایشان‌ كتاب‌های‌ امالی‌ و غیبت‌ را به‌ عنوان‌ كتاب‌ حدیث‌ تالیف‌ كرده‌ است‌ كه‌ كتاب‌ غیبت‌ یكی‌ از آثار گرانقدر و از منابع‌ دست‌ اول‌ شیعه‌ است‌ كه‌ درباره‌ غیبت‌ امام‌ زمان‌ (ع) روایات‌ اهل‌ بیت(ع) را تدوین‌ كرده‌ است. شیخ‌ طوسی‌ در علم‌ تفسیر، كتاب‌ ارزشمند تبیان‌ را در ده‌ جلد تالیف‌ كرد و در علم‌ اصول‌ كتاب‌ عده‌الاصول‌ را نوشت. اثر اصولی‌ شیخ‌ طوسی‌ به‌ خوبی‌گواه‌ این‌ مطلب‌ است‌ كه‌ مرجعیت‌ طراز اول‌ شیعه‌ از شیخ‌ مفید به‌ بعد در عصر غیبت‌ همواره‌ به‌ علم‌ اصول‌ به‌ عنوان‌ منطق‌ صحیح‌ اندیشه‌ فقهی‌ اهتمام‌ و توجه‌ خاصی‌ داشتند. شیخ‌ طوسی‌ در علم‌ رجال‌ سه‌ عنوان‌ كتاب‌ دارند: اختیار معرفه‌الرجال‌ در دو جلد، كتاب‌ الفهرست‌ و كتاب‌ رجال‌ طوسی كه‌ سلسله‌ سندهای‌ روایت‌ها از زمان‌ حضور امامان‌ معصوم‌ تا عصر غیبت‌ به‌ خوبی‌ شناسایی‌ شده‌ و راویان‌ راستگو از راویان‌ دروغگو و جاعل‌ شناسایی‌ شده‌اند.
▪ وفات‌ و مدفن‌ شیخ‌ طوسی‌
شیخ‌ طوسی‌ مرجع‌ بزرگ‌ شیعیان‌ در نیمه‌ دوم‌ قرن‌ پنجم‌ هجری‌ در شب‌ دوشنبه‌ ۲۲ محرم‌ سال‌ ۴۶۰ هجری‌ در نجف‌ اشرف‌ چشم‌ از دنیا فرو بست‌ و در منزل‌ مسكونی‌ خود در جوار حرم‌ حیدری‌ به‌ خاك‌ سپرده‌ شد. منزل‌ شیخ‌ طوسی‌ به‌ مسجد تبدیل‌ شد و هم‌ اكنون‌ محل‌ عبادت‌ عابدان‌ و زیارت‌ شیعیان‌ به‌ ویژه‌ علما و فضلاست.
منبع : خانواده سبز


همچنین مشاهده کنید