دشواری بزرگ و جهانی روزنامه ها (در این روز ۱۱ اوت)

در پی انتشار مقاله هشدار دهنده نشریه «كریسچن ساینس مانیتور» كه در شماره نهم اوت ۲۰۰۵ این نشریه انتشار یافته بود، اصحاب نظر مركب از جامعه شناس، روانشناس، روزنامه نگار و دست اندر كاران فنون كامپیوتر و اینترنت در باره كاهش فروش رسانه های چاپی به ذكر عوامل و راه حلها پرداختند. مانیتور نوشته بود كه ناشران روزنامه ها این روزها سخت نگرانند زیرا كه شمار مخاطبان آنها هر روز كم می شود، اعتماد مردم نسبت به مطالب روزنامه ها رو به كاهش است و ناشران نمی دانند كه مشكل از عرضه مطالب است كه مطابق خواست و سلیقه مخاطب كنونی آگاهتر از گذشته (قرن ۲۱ ) نیست و یا این كه عوامل دیگری دارد.
جامعه شناسانی كه در این باره اظهار نظركرده بودند متفقا گفته بودند كه سردبیر روزنامه باید مانند هر عرضه كننده كالا، جنس خود را مطابق سلیقه و تمایل مشتری تهیه كند. یك زمان مردم علاقه داشتند مطابق اشراف فرانسوی و با تشریفات و اتیكت غذا بخورند، ولی حالا خوردن ساندویچ به صورت سرپایی و یا در داخل اتومبیل را می پسندند. صاحبان رستوران هایی كه خود را با این سلیقه تطبیق داده و ساندویچ ساز شده اند پیروز بوده اند ولی سردبیران روزنامه ها هنوز می خواهند خواست و سلیقه و سیاست خود را به مخاطب تحمیل كنند. تا پیش از پیدایش اینترنت و وب سایت ها، مخاطبان چاره ای جز خواندن روزنامه ها نداشتند، ولی اینك وبلاگها شده اند رقیب روزنامه ها و هر مخاطب می داند كه در كدام وبلاگ مطلب مورد علاقه اش را می تواند به دست آورد و آن را برای دوستان نیز ای میل می كند و دیگر نیازی به خرید روزنامه، مگر مشاهده اعلان های كوتاه نیازمندی ها و تفسیر ها ندارد. یكی از دلایل توجه مخاطبان سابق روزنامه ها به وبلاگها این است كه صاحب هر وبلاگ روی تخصص و علاقه خود كار می كند و رویدادها را با اظهار نظر خود و به صورت خلاصه و روشن (زبان مردم معمولی) منعكس می سازد و محدودیت و واهمه و ملاحظه روزنامه را ندارد. چرا مردم دوباره به خواندن روزنامه های حزبی كشش پیدا كرده اند زیرا كه می دانند هركدام از آنها برپایه ایدئولوژی و سیاست حزب درباره چه موضوعهایی می نویسد.
نشریات حزبی مقید به انتشار خبر مطلق و یا همه خبرهای روز نیستند و رویدادها را از دیدگاه حزب بررسی و با اظهار نظر منعكس می كنند و مخاطب مایل است از همه نظرها درباره یك تصمیم آگاه شود و سردبیران روزنامه های عمومی (حرفه ای) با این كه به این واقعیت پی برده اند، هنوز حاضر به نقل از مطالب روزنامه های حزبی نیستند، چرا؟. و به دلیل این بی اعتنایی (و شاید خودخواهی و غرور) است كه دارند تیراژ خود را به وبلاگها می بازند. در سابق، مخاطبان اخبار و آگهی های رسمی را در روزنامه می خواندند، ولی اینك در وب سایت هر سازمان و هر مقام، از رئیس جمهور گرفته تا مدیر مدرسه ابتدایی. آگهی های موسسات هم كوتاه شده است. تنها عنوان آگهی را به روزنامه می دهند و در زیرش می نویسند كه مشروح آن در «وب سایت» به نشانی ....
روانشناسانی كه در این زمینه نظر داده اند به نوبه خود گفته اند كه طبق بررسی های آنان، اگر روزنامه های حرفه ای (مستقل) خود را با سلیقه مخاطب امروز كه به مراتب آگاهتر از والدینش است و شكیبایی كمتری دارد تطبیق ندهند و متاعی مطابق خواست او تولید نكنند بازهم تیراژ از دست خواهند داد و در نتیجه آگهی و درآمد. نسل تازه، ساده زندگی می كند و ساده نویسی، واضح نویسی و كامل نویسی را دوست دارد و اگر سردبیران به این روحیه و روانشناسی مخاطبان تازه توجه نكنند باید خود را برای برگزاری مجلس ترحیم روزنامه آماده سازند. ادامه بی اعتنایی در این امر نوعی خودكشی است.
كارشناسان رایانه و اینترنت اظهار داشته اند: روزگاری، عشق مردم داشتن اتومبیل بود و اینك اینترنت جای آن را گرفته است و استفاده از آن هر روز آسانتر می شود و تهیه «وب سایت» و نگهداری از آن به آسانی نوشیدن آب است و هر ماه حدود ده دلار هزینه دارد كه دهها و بلكه صدها هزار بار كمتر از انتشار یك روزنامه فقط در یك روز است. لینك ها مبادله سریع معلومات و ارتباط وب سایت ها را آسان ساخته اند. لپ تاپ های بدون سیم در هر جا كه دارنده آن باشد وی را با جهان و هرچه كه در آن است مرتبط می كنند و سردبیران روزنامه ها با توجه به این وضعیت باید راهی در پیش گیرند كه مخاطب پس ازهمه جستجوهایش در اینترنت، بازهم احساس نیاز به روزنامه كند و آن را با اشتیاق خریداری و مطالعه كند. ذخیره (سیو) و استفاده بعدی بدون نیاز به تایپ كردن مطالب، از امتیازات دیگر رایانه و اینترنت است.
از میان روزنامه نگاران، ریچارد پوسنر Richard Posner از نیویورك تایمز با صراحت گفته است كه روزنامه ها راهی جز تغییر روش سنتی ندارند. به همان گونه كه پس از پیدایش رادیو تلویزیون دست به رقابت زدند و خود را با آن وضعیت مطابقت دادند باید یك بار دیگر در كل روشهای خود تجدید نظر كنند. در جهان امروز با گسترش وبلاگ نویسی، همه مردم هر آن كه بخواهند می توانند روزنامه نگار شوند كه ما عنوان «سیتیزن ژورنالیست» به آنان داده ایم. این بار، روزنامه ها و ژورنالیست های حرفه ای باید با این طبقه رقابت كنند كه كار آسانی هم نیست، ولی شدنی است.

دکتر نوشیروان کیهانی‌زاده

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز