مصطفی کمال پاشا تصمیم خود به جمهوری کردن ترکیه را علنی ساخت (در این روز ۴ اوت)

مصطفی كمال پاشا كه در پی شكست عثمانی در جنگ جهانی اول كمر همت به نجات دست كم خاك اصلی آن بسته بود پنجم اوت ۱۹۱۹ در نشست ناسیونالیستهای این سرزمین در «سیواس» اعلام كرد كه تركیه باید جمهوری شود. وی این تصمیم را هنگامی علنی ساخت كه وطن او در وضعیتی وخیم قرار داشت ؛ فاتحان جنگ هنوز تصمیم به ابقاء این كشور نگرفته بودند و یونان ۲۰ هزار سرباز در «سمیرنا» كه از زمان « همر » سابقه یونانی بودن داشت پیاده كرده بود و ناوهای جنگی انگلستان ، فرانسه و ایتالیا در آبهای دریای مرمره تا قسطنطنیه ( استانبول ) ، همه جا دیده می شدند. سلطان سر جایش نشسته بود و هرج و مرج و كمبود مایحتاج زندگی در همه جا به چشم می خورد.
مصطفی كمال ( آتاتورك ) بعدا راه حلی برای سلطان یافت و آن این بود كه چون عنوان بزرگتر سلطان « خلیفه مسلمانان » است به همین اكتفا كند و با حرم خود خوش باشد و حكومت را به دولتمردان بسپارد.
مصطفی كمال كه مردی غیر مذهبی و دارای تجربه جنگی فراوان بود یونانیان را از سمیرنا بیرون راند، پایتخت را به آنكارا منتقل كرد ، برای تركیه كه همه مستملكات اروپایی و عربی خود را از دست داده بود قانون اساسی نوشت ، الفبای كتابت را به لاتین تغییر داد و .... اگر ترس از مصطفی كمال نبود ، تغییر نظام حكومتی تركیه آسان نبود.
در جریان تلاشهای شش ساله آتاتورك برای حفظ بقای تركیه ، حكومت بلشویكی روسیه از نظر ارسال تسلیحات نظامی به او كمك بسیار كرد.

دکتر نوشیروان کیهانی زاده

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز