حرکت به سوی دکوراسیون مدرن

قرن بیستم از آغاز، دوره تغییرات سریع بوده است. تغییرات حاصل در سراسر جهان به دنبال دو جنگ جهانی و پیشرفت های چشمگیر در تكنولوژی طی این قرن آهنگ زندگی را سرعت بخشید. حدود دویست سال پیش ده ها سال طول می كشید تا یك سبك دكوراسیونی در میان كشورهای اروپایی گسترش یابد و سپس اقیانوس ها را به سوی باقی جهان طی كند.
اما امروز گسترش وسایل ارتباط جمعی كوچكترین تغییرات در مد را ظرف چند روز به اقصی نقاط جهان می‌رساند. از این رو سبك‌های دكوراسیونی تقریباً با سرعت تغییرات مد لباس در حال تغییر و تحول هستند و از آنجا كه مردم قادر به تغییر دادن مبلمان و وسایل منزل و دكوراسیون كلی خانه در زمان‌های كوتاه نیستند امروز اغلب سبك‌های دكوراسیونی دچار تداخل و به عبارتی همپوشانی،حتی در یك خانه واحد، می‌شوند.
در ابتدای قرن بیستم در میان طراحان دكوراسیون اروپایی عكس العملی نسبت به تزئینات افراطی اوایل قرن نوزدهم پدیدار شد و آنان را به سوی سبكی از معماری كه بیشتر بر روی فضاهای باز، تناسب و سطوح صاف تكیه داشت سوق داد. در فرانسه «جنبش مدرن» توسط فردی به نام كربوزیر Corbusier (۱۹۶۵- ۱۸۸۷) شكل گرفت. از او كتابی با عنوان «درباره معماری» در سال ۱۹۲۷ به زبان انگلیسی به چاپ رسید كه در آن «نكته هایی از یك معماری جدید» را مطرح می كرد: ردیف های افقی پنجره ها، نقشه ای آزاد، نمای ساده و سقف های مسطح.
در ایالات متحده آمریكا، فرانك للوید رایت (۱۹۵۶- ۱۸۶۷) خطوط ساده افقی و اتاق های وسیع و كم ارتفاع در معماری را توسعه داد. خانه های معروف طراحی شده توسط او در اطراف شیكاگو به نحوی چشمگیر بی پیرایه هستند با نمای ساده اما زیبا از تركیب آجر با چوب مرغوب.
مدرسه طراحی باهاوس كه در سال ۱۹۱۹ در ویمر آلمان تاسیس شد سردمدار بسیاری از ایده های جنبش مدرن بود. هدف مدیر این مدرسه، والتر گروپیوس (۱۹۶۹- ۱۸۸۳) ایجاد ارتباط میان همه آموزش های هنری، معماری و طراحی بود. معماری حاصل از این تجمع به صورت ساختمان های مكعب مانندی با سقف های مسطح با ردیف های عمودی و افقی پنجره های بزرگ با قاب های فلزی برای راه یافتن نور طبیعی فراوان به داخل بود. نوگرایی، كارایی و بهداشت جوهر اصلی سبك جدید بود. رنگ سفید رنگ ارجح برای دیوارها بود كه عاری از تزئینات، زوارها و گچبری های پیشین، سطوحی صاف و ساده بودند. درها بدون قاب بندی های سنتی و تنها پوشیده از سطوح تخته سه لای رنگ شده بودند. فرم ها بیشتر به سوی آیرودینامیك شدن متمایل و مبله كردن اتاق خواب، اتاق نشیمن و آشپزخانه با وسایل توكار متداول شد.
در هلند گروهی تحت عنوان «استایل» (به معنای سبك)، نامی برگرفته از مجله ای با همین عنوان نیز رسالت خود را بر بریدن هرچه بیشتر از فرم های متداول و گذشته و پیش بردن طراحی دكوراسیون به سوی قرن بیستم قرار داده بود. رهبر این گروه گرت ریتولد (۱۹۶۴- ۱۸۸۸) طراحی های خود را بر پایه فرم های سه گوش آبستره با رنگ های اولیه قرمز، آبی و زرد قرار داده بود. معروف ترین ساختمان او، خانه شرودر در اتریش، نمایی با خطوط ساده، سطوحی متشكل از قطعات بلوك مانند بدون هرگونه گچبری روی دیوارها و سقف با ردیف های متصل افقی از پنجره های فلزی داشت.
آرت دكو نقطه اوج زاهد منشی جنبش مدرن بود. آرت دكو نام خود را از نمایشگاهی كه با عنوان «هنرهای تزئینی» Exposition des Art Decoratifs به سال ۱۹۲۵ در پاریس برگزار شد، گرفته بود و در دهه های ۲۰ و ۳۰ قرن بیستم در اروپا و آمریكا بسیار مرسوم بود. بارزترین ویژگی این سبك استفاده از اشكال هندسی بود. دایره ها، نیم دایره ها، سه گوش ها، چندضلعی ها و مكعب ها به عنوان طرح هایی برای فرش، كفپوش، كاغذدیواری، كاشی، پارچه و همچنین فرم مبلمان، ظروف، شومینه، چراغ ها، لوازم صوتی و خلاصه هر آنچه در دكوراسیون دخیل است به كار گرفته می شدند. موتیوهای ساده شده كه منظره هایی چون غروب آفتاب را نشان می دادند و فرم های استیلیزه شده درختان، گل ها، فواره و اشكال حیوانات به ویژه آهو، در حالی كه از نقوش تمدن باستانی آزتك ها (معبد پلكانی زیگورات) و مصر (پس از راه یافتن به داخل معبد توتانخ آمون در سال ۱۹۲۲) الهام گرفته می شدند به طور گسترده مورد استفاده قرار می گرفتند.
این سبك كه به شدت تحت تاثیر هنر شرق بود مناسب ترین سبك برای طراحی هتل های لوكس، رستوران‌ها، كشتی های اقیانوس پیما و سالن های تئاتر و صحنه های فیلمبرداری بود. طراحان فرم های پرانحنا با سطوح پرداخت شده كالاهای سبك آرت دكو را با مواد اولیه متنوعی چون چوب خودرنگ روشن (گردو، بلوط و افرا)، چرم، مرمر و شیشه می ساختند. انواع مختلف مبلمان و شیرآلات خانه با كروم ساخته می شد و انواعی نیز با پلاستیك های جدید مانند باكلیت كه سخت و براق است تولید می شدند. این تركیب متنوع و مطبوع مصالح و مواد گوناگون در پس زمینه ای از دیوارهای سفید، كرم یا بژ قرار می گرفت و با پارچه هایی به رنگ های روشن ملایم مثل هلویی تكمیل می شد. لكه هایی از رنگ های نارنجی، سبز زمردی، آبی و قرمز نیز گاه این دكوراسیون ها را مزین می كرد.
در آمریكا حركتی برای آیرودینامیك كردن همه وسایل به راه افتاده بود و چنان كه طراحی اتومبیل ها و لوكوموتیوهای قطار به سوی آیرودینامیك شدن می رفت، لوازم خانگی از قبیل یخچال و جاروبرقی نیز به تقلید از این جنبش با اشكال دوكی شكل و آیرودینامیك طراحی و تولید می شدند. در هر دو سوی آتلانتیك طراحی ساختمان ها با نمایی آیرودینامیك، صاف و براق رایج شده بود. جنگ جهانی دوم توقفی ناگهانی در روند حركت طراحی و معماری به وجود آورد. با این حال تكنولوژی ساخت تخته سه لا به سبب مصرف آن در صنایع هواپیماسازی رشد چشمگیری یافت. در سال ۱۹۵۱ فستیوالی در انگلستان برگزار شد كه بر سادگی زاهدگونه پس از جنگ نقطه پایانی نهاد و سبكی كه به دنبال این فستیوال و متاثر از آن در دهه های ۵۰ و ۶۰ قرن بیستم رایج شد راحت و بی تكلف بود. این سبك «سبك معاصر» نام گرفت. هشت میلیون نفر از نمایشگاهی كه خاستگاه سبك معاصر بود دیدن كردند. در این زمان از بتون، شیشه و استیل در ساخت بسیاری از ساختمان ها استفاده می شد از جمله ساختمان فستیوال سلطنتی كه هنوز در كناره جنوبی رود تایمز پابرجا است.
یكی دیگر از عوامل تاثیرگذار بر طراحی دكوراسیون و معماری در این زمان مدل ساختمان مولكول ها بود كه با استفاده از مفتول و گوی های ریز و درشت در طراحی لوازم و وسایل منزل و حتی خود ساختمان ها به كار می رفت. این طرح الهام بخش طراحان متعددی در طراحی میز و صندلی هایی با لوله های فلزی و مهره های پلاستیكی رنگی شد. از این فرم برای طراحی وسایل دیگری مانند جاروزنامه ای، ساعت، چراغ های سقفی، دیواری و رومیزی و به عنوان نقشی گرافیكی بر روی كاغذدیواری، انواع پارچه و حتی ظروف مختلف استفاده می شد.
اگرچه دكوراسیون همچنان ساده و نسبتاً بی پیرایه باقی مانده بود اما با بازگشت رنگ و تنوع آن بر سبك معاصر و توجه بیشتر به راحتی، پوشاندن زمین با پوشش های نرم و استفاده از كوسن های رنگین بر روی مبلمان متداول شد و پوشش كامل كف اتاق ها با موكت به تجمل جدید تبدیل شد. تكنولوژی های جدید برای ساخت صندلی های انحنادار كه با تخته سه لای قالب خورده یا ورقه های پلاستیك ساخته می شدند به بازار آمدند. با اینكه دیوارها هنوز ساده رنگ می شد لذا برای یك یا دو دیوار پوششی از كاغذ دیواری با طرح های آبستره در نظر گرفته می شد. زرد و خاكستری تركیب رنگی محبوب در این دوره بود.
های تك High Tech كه بیشتر نوعی نگرش به دكوراسیون است تا سبكی در آن توسط معماران انگلیسی چون ریچارد راجرز و نورمن فاستر در دهه هفتاد با ساخت بناهایی كه در آنها تاسیسات و لوله كشی ها عریان و در معرض دید هستند مطرح شد. در ساختمان هایی كه با روش های تك ساخته می شوند می توان لوله كشی ها، داكت ها و تاسیسات مربوط به آسانسور را به صورت عریان یا از زیر پوسته ای شفاف كه اغلب شیشه است دید. این شیوه طراحی به دكوراسیون داخلی نیز راه یافت و در داخل خانه ها نیز نمایان ساختن تاسیسات متداول شد و همچنین كفپوش های اداری، لوازم طبقه بندی كارگاهی و مبلمان دفتری به خانه ها راه یافت.
با آغاز قرن بیست ویكم طراحان به بازگشت به سوی سبك های كلاسیك و مجلل گذشته تمایل یافتند و امروز اغلب شاهد تركیبی از سبك های كلاسیك و مدرن در دكوراسیون هستیم كه در كنار كارایی و راحتی به جزئیات تزئینی نیز می پردازند.

سپیده سلیمی

منبع : روزنامه شرق