علم و عمل دو بال پرواز عرفانی

علم و عمل دو گوهر انسان سازند؛ آن مشخص و سازنده روانست، و این مشخص و سازنده بدن، و هر دو غذای انسانند، و غذا با مغتذی مسانخ و مجانس است، و بدن در همه عوالم مرتبه نازله نفس است و تفاوت بدنها به کمال و نقص است ذلک تقدیرالعزیزالعلیم.
علم و عمل بمنزلت دو بال نفس ناطقه اند که باندازه نیروی این دو بال در عوالم بی پایان پرواز می کند پروازی که در نشأت شهادت داخل در عالم غیب می شود، و در عالم غیب ظاهر در نشأت شهادت می گردد.
پرواز برون ز حد و احصا
آنی چو هزار سالت ایدوست
از این اشارت سر این گونه آیت را دریاب که حق تعالی به پیامبر فرمود: واسئل من ارسلنا من قبلک من رسلنا... ای پیامبر از پیامبران پیشین بپرس. آری صاحب نفس مکتفی با این که در عالم شهادت است وارد در عالم غیب می شود و از پیمبران پیشین می پرسد. نیازی به تقدیر مضاف نیست که مثلاً گفته شود ای واسئل أمم من ارسلنا من قبلک و علمائهم.
و نیز راز این گونه روایت را فهم کن که راوی از معصوم می پرسد: آیا انسان که از این سرا رخت بربسته است دوباره می تواند کسان خود را در این نشأت دیدار کند؟ در پاسخ فرمود آری. پرسید تا چه اندازه؟ فرمود علی قدر منزلته، و در روایت دیگر علی قدرعمله، و در دیگری علی قدر فضائلهم. از این القاء سبوحی به حقیقت و واقع رجعت هم رسیده ای تدبر ترشد ان شاءالله تعالی. رسول خاتم- صلی الله علیه وآله وسلم- فرمود: العلم امام العمل و العمل تابعه علم امام عمل است ازیرا که کاری بی راهنمایی و پیشوائی دانش صورت نمی گیرد، و سعادت حقیقی انسان بدون نور علم وقوع نمی یابد، و مدینه فاضله انسانی جز با علم بایسته و عمل شایسته تشکیل نمی شود، بقول حکیم سنائی غزنوی:
علم نر آمد و عمل ماده
دین و دنیا بدین دو آماده
نور علم عین نفس می گردد که هم ذاتش را فسحت وجودی می دهد، و هم چشم بینای او می شود. مسأله اتحاد علم و عالم و معلوم، و عمل و عامل و معمول از مهمترین مسائل علم الهی است، و معرفت نفس که خود اساس همه خیرات و سعادات است روح آن نیل بدین حقیقت اتحاد است، و دروس اتحاد عاقل به معقول راقم به بسط و تفصیل متکفل اثبات آن است. قرآن و عرفان و برهان از هم جدایی ندارند. عرفان در حقیقت تفسیر انفسی قرآن است و برهان لسان عرفان است. (۱)

۱- هزار و یک کلمه، آیت الله حسن زاده آملی، ج۱، ص۴۶
آیت الله حسن زاده آملی

منبع : روزنامه کیهان