اتحاد بر محور دین

اساس مذهب تشیع بر حدیث شریف ثقلین بنا شده است که “پیروی از قرآن و اهل بیت(ع)“ را یگانه راه هدایت معرفی فرموده است. از این رو شیعیان در پیروی از این دو منبع از سایر مذاهب اسلامی پیشروتر و سزاوارترند. تاکید علمای عالیقدر شیعه درباره “وحدت بین مسلمانان” نیز دقیقا به همین دو منبع گرانبها مستند می باشد. در این مقال تنها با استناد آیات شریفه قرآن کریم نشان می دهیم که “وحدت و برادری میان مسلمانان” از فرایض اجتماعی اسلام به شمار می رود و هرچه به آن خدشه وارد کند تحت هر عنوان که باشد با قرآن کریم در تعارض آشکار است.‌
خداوند متعال در قرآن مسلمانان را به وحدت فراخوانده و از تفرقه نهی کرده است آنجا که می فرماید:”و همگی به ریسمان خدا(قرآن و اسلام] چنگ زنید، و پراکنده نشوید و نعمتی را که خدا بر شما ارزانی داشته یاد کنید که دشمن [یکدیگر] بودید، پس او میان دلهای شما، الفت ایجاد کرد، و به برکت نعمت او، برادر یکدیگر شدید”[سوره آل عمران /۱۰۳]‌
در این آیه الفت و برادری بین مسلمانان امری مطلوب و از الطاف الهی دانسته شده اما تفرقه و دشمنی گناهی است که مسلمانان نباید مرتکب آن شوند ( ولا تفرقوا )
خداوند در آیه ای دیگر تفرقه و پراکندگی را شدیدا نکوهش کرده است؛ آنجا که به پیامبر خود می فرماید:” تو را با آنها که دین خویش‌را فرقه‌فرقه کردند و دسته‌دسته شدند، کاری نیست. کار آنها با خداست. و خدا آنان را به کارهایشان آگاه خواهد کرد”[سوره انعام/۱۵۹]
طبق این آیه مبارکه تفرقه و اختلاف آنچنان زشت و نارواست که کسانی که دین خود را فرقه فرقه می کنند، پیامبر(ص) هیچ گونه پیوندی با آنان ندارد و در پیشگاه خداوند مجازات خواهند شد.
در آیه دیگر درباره این افراد صریحا وعده عذاب می دهد و می فرماید :” و مانند کسانی نباشید با آنکه نشانه‌های روشن (پروردگار) به آنان رسید پراکنده شدند و اختلاف ورزیدند و و برای آنان عذابی سهمگین خواهد بود”[آل عمران /۱۰۵]
مساله وحدت در میان امت توحید از آنچنان اهمیت فوق العاده ای برخوردار است که انبیای الهی گاهی برای حفظ وحدت بر خطاهای بزرگ برخی از منحرفان صبر می کردند تنها برای اینکه اختلاف پیش نیاید چنانکه هنگامی که موسی(ع) از وعده گاه الهی بازگشت و با گوساله پرستی بنی اسرائیل مواجه شد و به هارون(ع) که جانشین ایشان بود در این باره اعتراض کرد ، هارون در پاسخ گفت : “ترسیدم [اگر با آنها برخورد شدید کنم] بگویی میان بنی اسرائیل تفرقه انداخته ، سفارش تو را به کار نبسته ام‌”[سوره طه/۹۴]
طبق این آیه موسی(ع) قبلا هارون(ع) را به حفظ وحدت در میان خداپرستان توصیه کرده بود و این سفارش چنان بود که هارون(ع) بخاطر آن حتی با گوساله پرستان نیز وارد کارزار نشد و به نهی از منکر زبانی اکتفا کرد.
خداوند در قرآن اختلاف و فرقه گرایی را از ویژگیهای مشرکان شمرده و تاکید کرده که مسلمانان نباید چنین ویژگی داشته باشند :”و از مشرکان نباشید که دین خود را پراکنده ساختند و به دسته‌ها و گروه‌ها تقسیم شدند! و (عجب اینکه) هر گروهی به آنچه نزد آنهاست (دلبسته و) دلخوشند!!”[سوره روم بخشی از آیه ۳۰ و ۳۱]
“اتحاد بر محور دین” از توصیه های خداوند به انبیای الهی بوده است چنانکه فرمود: “ آیینی را برای شما مقرر کرد که به نوح توصیه کرده بود و آنچه را بر تو وحی کردیم و به ابراهیم و موسی و عیسی سفارش کردیم این بود که: دین را برپا دارید و در آن فرقه فرقه نشوید”[سوره شوری/۱۳]‌
از این آیه مبارکه حتی می توان لزوم تلاش برای تقریب بین ادیان توحیدی را نیز استنتاج کرد تا چه رسد تقریب بین مذاهب اسلامی.‌
از آنچه گذشت به روشنی می توان فهمید که بی تردید وحدت از نظر قرآن ذاتا مطلوب است و موضوعیت ویژه دارد و تفرقه ذاتا نامطلوب است و عذاب سهمگین الهی را به دنبال خواهد داشت.
● راهکار قرآنی برای حل نزاع های بین گروههای مسلمان :
طبعا در هر جامعه بشری ممکن است بر سر مسایل کوچک و بزرگ اختلافاتی پیش آید که طبیعت اجتماعات بشری است. جامعه اسلامی نیز از این اصل مستثنا نیست و ممکن است اختلافات قومی و قبیله ای یا مذهبی میان آنان روی دهد. در چنین مواردی قرآن کریم به عموم مسلمانان دستور داده که برای صلح و آشتی بپاخیزند و البته از دیدگاه قرآن هرگونه صلحی باید بر پایه عدالت باشد :” و هر گاه دو گروه از مومنان با هم به نزاع و جنگ پردازند، آنها را آشتی دهید و اگر یکی از آن دو بر دیگری تجاوز کند، با گروه متجاوز پیکار کنید تا به فرمان خدا بازگردد و هر گاه بازگشت (و زمینه صلح فراهم شد)، در میان آن دو به عدالت صلح برقرار سازید و عدالت پیشه کنید که خداوند عدالت پیشگان را دوست می‌دارد”[سوره حجرات/۹]‌
بنابراین عموم مسلمانان وظیفه دارند برای ریشه کن کردن نزاعهای میان گروههای مسلمان تلاش کنند. خداوند در بیان علت و فلسفه این دستور الهی می فرماید: “مومنان برادر یکدیگرند پس میان برادران خود صلح و آشتی دهید و تقوای الهی پیشه کنید، باشد که مشمول رحمت او شوید”[سوره حجرات/۱۰]

اسلام ملکی معاف

منبع : روزنامه رسالت