اپیدمی‌مغفول

از پوسیدگی دندانی به عنوان «اپیدمی‌مورد غفلت» واقع شده یاد می‌شود، چرا که تقریبا همه افراد به درجاتی آن را تجربه کرده‌اند. طبق پیش بینی سازمان بهداشت جهانی وضعیت سلامت دهان و دندان در کشور‌های صنعتی رو به بهبود و در کشور‌های در حال توسعه رو به افول است؛ به طوری که بین سال‌های ۱۹۸۰ تا ۱۹۹۸ شاخص پوسیدگی در کودکان ۱۲ ساله در کشور‌های در حال توسعه سیر صعودی داشته است...
برنامه‌های موثر سلامت دهان در اصطلاح اقدامات برنامه‌ریزی شده در سطح فردی یا گروه‌های جمعیتی برای پیشگیری است. این برنامه‌ها جهت کنترل شروع یا پیشرفت بیماری‌های شایع سیستم دندانی و انساج نگهدارنده طراحی شده است که در سطح فردی یا گروهی و توسط خود فرد یا دندانپزشک یا پرسنل سلامت قابل طراحی، برنامه‌ریزی و اجرا است.
در سطح فردی اجرای برنامه‌های ارتقای سلامت معمولا در جهت افزایش آگاهی و بهبود عملکرد افراد جامعه از طریق تشویق به استفاده صحیح از فلوراید، کمک به برنامه‌ریزی فردی جهت تصحیح عادات غذایی نامناسب و نیزمراجعه مرتب به دندانپزشک جهت معاینات ادواری است.
چنانچه دندانپزشک در برنامه‌های ارتقای سلامت دهان و دندان دخیل باشد، خدماتی را در مطب به افراد واجد شرایط ارایه می‌کند. این خدمات شامل کاربرد موضعی فلوراید، آموزش بهداشت و کنترل پلاک، مشاوره تغذیه، تست ارزیابی فعالیت پوسیدگی و ارزیابی ریسک ابتلا به پوسیدگی و بیماری لثه و ارایه درمان‌های غیرتهاجمی است.
در سطح گروه‌های جمعیتی برنامه‌های آموزش سلامت به صورت دسته‌جمعی برای گروه‌های مختلف هدف طراحی می‌شود. افزودن فلوراید به آب آشامیدنی، اجرای برنامه دهان‌شویه در مدارس، برنامه کاربرد شیارپوش در مدارس و برنامه‌های غربالگری و ارجاع (screening & referral) از دیگر برنامه‌های ارتقای سلامت به شکل دسته‌جمعی است.
اجرای صحیح برنامه‌های دسته‌جمعی (community-based) ارتقای سلامت دهان و دندان مستلزم برنامه‌ریزی صحیح و تامین نیروی انسانی و هزینه‌های آن است. دوام (sustainability) این برنامه‌ها هم مستلزم تلاش، صرف وقت و هزینه گزاف است.
اکنون چند دهه از اجرای برنامه‌های سلامت دهان و دندان در دنیا می‌گذرد و میلیون‌ها نفر از منافع سلامت آن درسطح کره زمین بهره‌مند شده‌اند.
استراتژی‌های پیشگیرانه مختلف اثربخشی متفاوت دارند که در سایرکشورها به کار گرفته شده است. با مرور بر این روش‌ها سعی بر آن است که کاراترین روش پیشگیری جهت توصیه و کاربرد در سطح ملی مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد.

افسانه پاکدامن
استادیار گروه سلامت دهان و دندانپزشکی اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی تهران

منبع : هفته نامه سپید