درباره ماسوله

هرجا كه تنوع طبیعی و انسانی - تحت سیطره زمان و تاریخ - درهم می آمیزد، نوعی از الگوهای زیستی شكل می گیرد، كه به نوبه خود می تواند استثنائی و منحصر به فرد باشد.
ماسوله، نمونه بارزی از این نوع زیستگاه تاریخی بشر است، كه به عنوان یك اثر ملی در سال ۱۳۵۴ شمسی به شماره ۱۰۹۰ در فهرست آثار ملی كشور به ثبت رسیده است. این شهر تاریخی، در طول عمر هزار ساله خود، در هماهنگی خارق العاده میان انسان و طبیعت. نمونه بارزی به شمار می آید. ماسوله در عرض جغرافیائی ۱۳و۰۹و۳۷ شمالی و طول جغرافیائی ۱۴و۵۹و۴۸ شرقی و در منتهی الیه منطقه مرطوب خزری، واقع در دره رودخانه ای كه سرچشمه های آن نزدیك دومین قله بلند كوه های طالش (ماسوله داغ با ارتقاع ۳۰۵۰ متر‌) است قرار دارد. ارتفاع آن از سطح دریای آزاد ۱۰۵۰ متر و اختلاف بین پایین ترین و بالاترین نقطه این شهر كوهستانی بیش از ۱۲۰ متر است.
آمیزه ای از فرهنگ های سه گانه طالش، تركی و گیلكی از یكسو و طبیعت های سه گانه جنگلی، مرتعی و كوهستانی، از سوی دیگر، فرهنگ و تمدن خاصی را به وجود آورده كه اولین نمایه كالبدی آن، شهرسازی و معماری خاص ماسوله است. در حالی كه این كالبد، متاثر از ارتباطات پیچیده و ویژه اجتماعی و اقتصادی این زیستگاه كهن می باشد، به شدت بر ارتباطات فوق تاثیر گذار است. بدین ترتیب در یک همكنش مداوم و مستمر، پویائی شگفت انگیزی در حیات تاریخی الگوهای زیستی ماسوله به وجود آورده است.
این شهر تاریخی در وسعتی معادل ۶/۱ هكتار و در چهار محله ی خانه بر، كشه سر، اسدمحله و مسجدبر شكل گرفته است. دارای بازاری در چهار طبقه می باشد که هر چهار محله بطور مستقل به بافت بازار شهر ارتباط بی واسطه دارند. در حال حاضر در ماسوله بیش از ۳۵۰ واحد مسكونی وجود دارد كه در گذشته (حدود صد سال پیش)، این تعداد به ۶۰۰ واحد بالغ می گردیده است. وجود بیش از ۱۲۰ واحد تجاری در محدوده بازار آن، بیش از ۶ كاروان سرا، دو حمام قدیمی، بیش از ۳۳ چشمه عمومی، ده مسجد و پنج امام زاده حاكی از رونق و شكوفائی این شهر در دوره های متاخر می باشد. جمعیت ماسوله طی ۶۰ سال گذشته از حدود ۳۵۰۰ نفر به ۹۰۰ نفر كاهش یافته است. این امر نشانه سیر نزولی تاریخ این شهر كهن است.
انسانهائی كه در یك زندگی كاملا سازگار با طبیعت، این زیستگاه و این كالبد شهر ی و معاری خارق العاده را خلق كردند، اگر می دانستند آیندگانشان این گونه با دست آوردهایشان رفتار می كنند، بی شك، به سادگی آنها را به آیندگان نمی سپردند.
در ده های اخیر و به دلایل گوناگون هویت تاریخی فرهنگی و زیست محیطی این مجموعه نادر مخدوش شده است و وضعیت فعلی این بافت باارزش در شأن شهرت قبل نمی باشد.
با این همه شهرت و محبوبیت ماسوله در میان پنج شهر ـ روستای شگفت انگیز (ابیانه، كندوان، میمند و سرسید آقا) زبان زد خاص و عام است. شاید سالیانه چند هزار نفر مسافر از این شهر تاریخی و مناظر تاریخی و طبیعی آن دیدن می كنند. این تعداد مسافر بیشتر در سه ماهه تابستان از این شهر بازدید می كنند، چرا كه هوای آن در این فصل معتدل و مرطوب است. گرچه كه زیبائی های آن در سه فصل دیگر سال چه بسا بیش از تابستان است.
تمامی مسافرانی كه علاقه مند به استفاده از مناظر طبیعی هستند در سه فصل بهار، پائیز و زمستان می‌توانند شاهد مناظری بدیع از طبیعت باشند. آنان كه جویای فضائی آرام، ساكت و خلوت هستند نیز در این سه فصل ماسوله را بسیار مناسب خواهند یافت.

منبع : پایگاه پژوهشی شهر تاریخی ماسوله