فیروزه کوبی

فیروزه کوبی یکی از معدود رشته های صنایع دستی است که زیبایی و گیرایی یک فرآورده نفیس صنایع دستی را با خود دارد، به طوری که گفته می شود قدمت این صنعت به حدود ۶۰ سال قبل می رسد، در آن زمان شخصی به نام یوسف حکمیان معروف به محمدرضا در مشهد کار فیروزه کوبی را روی زینت آلاتی مانند دستبند، گل سینه، گوشواره و... شروع کرد و حدود ۲۰ سال بعد این صنعت توسط صنعتگر دیگری به نام حاج داداش از مشهد به اصفهان برده شد. فیروزه کوبی به غیر از جواهرات در ظروفی مانند بشقاب، لیوان، گلاب پاش و ... نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
● مراحل ساخت و تولید فیروزه کوبی
یک فرآورده فیروزه کوب اعم از زیورآلات و یا ظروف عبارت از شیئی است مسی، برنجی، نقره ای، ورشویی و یا برنزی که ذرات و قطعات ریز سنگ فیروزه روی قسمت هایی از سطوح آن به فرم موزائیک در کنار هم نشانده شده و به این ترتیب جلوه ای خاص به آن بخشیده می شود.ساخت و پرداخت چنین فرآورده ای شامل ۲ مرحله کلی است:
الف) زرگری: زرگری عبارت از ساخت و آماده سازی شیء مورد نظر است با یکی از فلزاتی که به آن اشاره شد.پس از ساخته شدن فرم کلی شیء اعم از ظرف یا زیورآلات قسمتی که باید فیروزه کوب شود را مشخص می کنند و اطراف آن را یک رشته باریک فلزی(از نوع فلز خود شیء) به نام « کندن» قرار می دهند و لحیم می کنند به قسمی که اطراف فرم مورد نظر به اصطلاح دیواره ای به ارتفاع ۲ تا ۳ میلی متر از سطح ظرف پیدا می کند. این کار معمولا به وسیله زرگر و گاهی به وسیله خود صنعتگر فیروزه کوب انجام می شود.در صورتی که قسمت آماده شده برای فیروزه کوبی سطح زیادی را اشغال کند و زمینه آن خالی به نظر برسد با رشته هایی از همان فلز، نقوشی جزئی و کوچک تر به شکل تزئینی( گل و بوته و غیره) داخل آن قرار می دهند و مجددا لحیم کاری می کنند. این عمل علاوه بر زیباتر شدن فرم کار به سطح فیروزه کوبی شده استحکام بیشتری هم می بخشد.
ب) فیروزه کوبی: قبل از هرچیز صنعتگر فیروزه کوب خرده سنگ های فیروزه غیر قابل استفاده را از کارگاه های فیروزه تراشی و یا معادن فیروزه مشهد، نیشابور و دامغان خریداری می کند.سپس خرده سنگ های فیروزه رابر حسب اندازه از یکدیگر تفکیک و به اصطلاح دانه بندی می کنند تا در ساخت هر محصول فیروزه کوب از قطعه فیروزه متناسب تر با سطح کار فیروزه کوبی استفاده شود. در مرحله بعد شیء مورد نظر را گرم می کنند و قسمت هایی را که باید فیروزه کوبی شود- «لاک گردویی» - حرارت می دهند، طوری که پودر لاک تقریبا ذوب می شود و سطح قسمت مربوطه را می پوشاند. در حالی که هنوز لاک روی سطح نرم و مذاب است و حالت چسبندگی دارد مقداری از خرده سنگ های فیروزه را که بر حسب اندازه لازم از قبل آماده شده اند روی کار قرار می دهند. سنگ ها باید طوری در کنار هم قرار گیرند که در صورت امکان فاصله ای بین آن ها باقی نماند.پس از سرد شدن شیء قسمت های لاک به صورت سخت و سفت در می آیند. بعد از این مرحله قسمت های پوشیده شده از لاک و سنگ فیروزه را به وسیله سنگ سمباده «آب ساب» می کنند تا قسمت های اضافی لاک و برجستگی های جزئی سنگ ها ساییده و صیقلی شود. در این جاست که سنگ های فیروزه به رنگ فیروزه ای و لاک به رنگ تقریبا سیاه (قهوه ای تیره) بین فواصل سنگ ها نمایان می شود. پس از اتمام این مرحله چنان چه در قسمت هایی از سطح کار باز به هم ریختگی وجود داشته باشد مجددا شیء را حرارت می دهند و به وسیله سنگ های ریز و پودر لاک قسمت های ریخته را مرمت می کنند و پس از آن سطح کار را سمباده می زنند و صیقل می دهند.

منبع : روزنامه خراسان