ملیله کاری

ملیله کاری، محصول کار با طلا، نقره و مسی است که به صورت مفتول های باریک درآمده است و با صرف وقت و دقت فوق العاده و مهارت و هنرمندی ملیله کار، روی محصول مورد نظر و با بهره گیری از نگاره های سنتی و طرح های اسلیمی به هم پیوند و ارتباط یافته اند. قدیمی ترین آثار ملیله ایران به روایت اکثر محققان به سال های ۵۵۰ تا ۳۳۰ ق.م تعلق دارد. متاسفانه از آن جا که بیشتر اشیای ملیله ایرانی اعم از طلا و نقره به دلیل استفاده مجدد از فلز ذوب شده نمونه های زیادی از آثار ملیله هم اکنون در دسترس ما نیست و تنها از دوره قاجاریه به این سو مقداری سرقلیان، گیره استکان یا سینی در اندازه های مختلف، گوشواره و... باقی مانده است. عمده ترین ماده اولیه ملیله کاری را نقره تشکیل می دهد. سایر مواد مصرفی مورد نیاز در ملیله کاری را موم طبیعی، تیزاب، زاج سفید و جوهر گوگرد تشکیل می دهد. برای تهیه و ساخت آثار ملیله، ابتدا باید نوار ملیله را از جنس طلا و نقره یا مس تهیه کرد که در این مورد با عبور شمش یا مفتول نقره و مس از دستگاه نورد حدیده، مفتول مورد نظر به دست می آید. بعد از آماده شدن نوار ملیله، نوبت به ساخت ملیله می رسد.
در این مرحله ابتدا صفحه فلزی مستطیل شکلی از جنس متضاد با مفتول کاربردی باشد و دارای ابعاد و اندازه های مختلف است را انتخاب و یک سطح آن را کاملا موم اندود می کنند، به طوری که لایه ای به ضخامت ۳ تا ۴ میلی متر از موم روی صفحه را بپوشاند سپس قالبی را که به شکل محصول مورد نظر بریده شده روی صفحه مسی قرار می دهند، بعد نواری را که دارای پهنایی بیش از نوار ملیله است از اطراف قالب می گذرانند تا شکل قالب را به خود گرفته و درون موم قرار گیرد. سپس به وسیله دیواره های بعدی طرح کلی را تقسیم بندی کرده و میانه سطوح را با نقوش ملیله که قبلا به وسیله دست و ابزای ظریف با نوار ملیله ساخته شده، پر می کنند و در آخرین مرحله به وسیله مفتول های فولادی بسیار ظریف نقش ها را به یکدیگر می بندند تا اشکال ساخته شده به هم نخورد و سپس به وسیله ذوب کردن موم، اسکلت ملیله ساخته شده را از صفحه زیرین جدا می کنند. پس از آن عمل آتش کاری انجام و کلیه قطعات به وسیله گرده لحیم به یکدیگر متصل می شود. سیم های فولادی را بریده و جدا می سازند و محصول را که تقریبا کار ساختش به پایان رسیده در طشتکی که حاوی محلول رقیق اسید سولفوریک است، قرار می دهند تا اضافات و لکه های نقره از بین برود و در پایان به کمک برس سیمی ظریفی، ملیله ساخته شده را پاک می کنند و ناهمواری های احتمالی آن را به وسیله سوهان های ظریف و سمباده از بین برده و آن را پرداخت می کنند. نوع دیگری از ملیله، محصولاتی است که به وسیله خم کردن و لحیم دادن صفحات ملیله ساخته می شود و شیوه تولید چنان است که ابتدا از ملیله صفحاتی به اندازه های مورد نظر تهیه می کنند و سپس به کمک آن ها محصولاتی نظیر گیره استکان و لیوان، قندان، گلاب پاش، قاب عکس، گل سفید، قاشق چای خوری و... می سازند. به وسیله نقره ای با عیار پایین تر دسته و پایه آن را ساخته و روی کار سوار می کنند. نقوش رایج در ملیله سازی اغلب ذهنی و الهام گرفته از نگاره های قدیمی و سنتی ایران است.

منبع : روزنامه خراسان