دندان به هر سازی نمی رقصد!

اگر شما دندانپزشک باشید، گاهی اتفاقات خیلی جالبی برای شما در مطب‌تان پیش می‌آید که شگفت‌زده‌تان می‌کند. چند روز پیش یکی از بیماران روی صندلی دندانپزشکی با کمی خجالت و رودربایستی، مطالبی را مطرح کرد که شگفت‌زده شدم. بیمار آن روز من به هیچ وجه برای ترمیم دندان‌ها و پر کردن پوسیدگی‌های آنها به مطب نیامده بود و برعکس می‌خواست دندان‌های جلویی‌اش تراش بخورد و فضایی به اندازه یک میلی‌متر در بین این دندان‌ها باز شود. وقتی از او درباره علت این کار سوال کردم پاسخ داد: «من نوازنده نی هستم و با این کار در نواختن نی و خلق آهنگ‌های زیبا موفق‌تر خواهم بود.»...
نواختن سازهای بادی مانند «نی‌»، «ترومپت» و «فلوت»، با لب و دهان و دندان رابطه تنگاتنگی دارد و نوازندگان اعتقاد دارند فرم خاصی از لب و دندان‌ها و دهان موجب می‌شود که هنرجوی این سازها در نواختن آنها موفق‌تر باشد. در این میان بعضی‌ها حتی حاضرند سلامت دهان و دندان‌هایشان را به خطر بیندازند تا در نواختن این سازها موفق‌تر باشند.
● این همه سازهای بادی
سازهای بادی بر اساس فرم قسمت دهانی‌شان و چگونگی قرار گرفتن لب‌ها و دهان هنگام نواختن آنها به گروه‌های متفاوتی تقسیم می‌شوند: ترومپت و هورن (با دهانه کوچک) در گروه اول این سازها قرار دارند. قسمت دهانی این سازها فنجان مانند است. در این سازها برای تولید صدا، دندان‌های جلویی فک پایین و فک بالا تقریبا روی یکدیگر قرار می‌گیرند و فک پایین بسته به ارتفاع صورت کمی به جلو کشیده می‌شود و لب‌ها کمابیش به دندان‌های جلویی فشار می‌آورند. گروه دوم سازهایی مانند ساکسیفون هستند. قسمت دهانی این سازها گره مانند است. هنگام نواختن این سازها شیب سطح بالایی به دندان‌های پیشین فک بالا فشار می‌آورد که جهت این فشار به سمت بالا و جلو است. این فشار ممتد به دندان‌ها می‌تواند در بلندمدت خطرناک باشد و حتی در کودکان موجب جابه‌جایی دندان‌ها به سمت بیرون دهان شود. در نواختن سازهایی مانند فلوت صدا از طریق سوراخی که در کنار لوله و نزدیک سر آن قرار دارد، ایجاد می‌شود. بین عضلات منقبض لب بالا که به طرف دندان‌های جلو کشیده شده و لب پایین حفره‌ای کوچک به وجود می‌آید.
● وقتی ارتودنسی کرده‌اید
بعضی از کسانی که مشغول آموزش سازهای بادی هستند، هم‌زمان دندان‌هایشان را ارتودنسی کرده‌اند. بستن سیم‌ها و نگین‌های فلزی روی دندان‌ها و یا پلاک‌های ارتودنسی دردهان می‌تواند در نواختن این سازها مشکل ایجاد کند. در حین ارتودنسی دندان‌ها از نیروهای خارج دهانی و یا داخل دهانی برای ردیف کردن دندان‌ها استفاده می‌شود تا دندان‌ها ردیف و مرتب شوند ولی فشار قسمت‌ دهانی این سازهای بادی می‌تواند موجب پیشگیری از مرتب شدن دندان‌ها و اختلال در روند درمانی شود. اغلب نوازندگان این سازها نیاز به تمرینات بسیار فشرده‌ای دارند که طی آن به دندان‌ها فشار وارد می‌شود. به عنوان مثال سطح شیب‌دار قسمت دهانی کلارینت همچون یک وسیله ارتودنسی عمل می‌کند که دندان‌های پیشین فک بالا را به سمت جلو می‌راند. اگر دندان کودکی بسیار جلو باشد نواختن این سازها می‌تواند تاثیر درمان ارتودنسی را از بین ببرد. اگر شما پلاک ارتودنسی متحرک دارید، می‌توانید آن را هنگام نواختن این سازها از دهان‌تان خارج کنید ولی اگر ارتودنسی ثابت کرده‌اید، بهتر است پیش از شروع تمرینات با دندانپزشکتان مشورت کنید.
● ویولون را به فک‌تان فشار ندهید
بسیاری از نوازندگان حرفه‌ای ویولون عادت دارند که بدنه ویولون را به فکشان هنگام نواختن ساز فشار دهند و این فشار مداوم می‌تواند موجب گرفتگی و اسپاسم عضلات صورتی و درد در مفصل فک شود. مفصل گیجگاهی فکی تنها مفصل متحرک در دهان و فک و صورت است که علایم تق‌‌تق کردن، خش‌خش کردن، محدودیت در باز شدن دهان و حتی درد در این مفصل می‌تواند نشانه بیماری‌های این مفصل باشد. اگر شما ویولا بنوازید چون این ساز بزرگ‌تر و سنگین‌تر است شاید باز هم با مشکلات بیشتری در بلند مدت روبه‌رو شوید. بهترین راه برای اینکه فشار زیادی به صورت، فک و چانه شما وارد نشود، این است که شما ساز را از اول درست در دست بگیرید و از انقباض بیش از حد عضلات صورت‌تان دوری کنید.
● نی و دندان
به‌طور کلی نی را با جا گرفتن بین دو دندان نیش و گرد کردن زبان در پایین و پشت آن می‌نوازند. بعضی‌ها برای اینکه صدای نی بهتر شود از دندانپزشک می‌خواهند که بین دو دندان جلویی‌شان فاصله ایجاد کند ولی این تخریب ساختمان دندان در بلندمدت در کنار تکیه مداوم نی روی دندان‌های جلویی می‌تواند موجب تخریب این دندان‌ها شود و دندا‌نپزشکان این تغییرات را برای سلامت دندان‌ها و لثه‌ها خطرناک می‌دانند.
● لب‌ها و سازها
در نواختن سازهای بادی، بسیاری از هنرجویان برای به دست آوردن تبحر در رشته خودشان، ساعت‌ها به تمرین مشغول هستند. این تمرینات سنگین و فشار مداوم‌ ساز با لب‌ها می‌تواند موجب آسیب دیدگی لب‌ها و حتی زخم شدن لب‌ها شود. از طرف دیگر کسانی که مستعد تبخال هستند با اعمال فشار مکانیکی مداوم به لب‌ها می‌توانند موجب بروز تبخال روی لب‌هایشان شوند. ویروس تبخال اغلب به صورت نهفته باقی می‌ماند و ممکن است به دلایل گوناگون مانند فشار مکانیکی مداوم فعال شود.

دکتر گلرخ ثریا

منبع : روزنامه سلامت