سید علی بن طاووس

ولادت سید رضی الدین، علی بن موسی بن جعفر بن طاووس، از نوادگان امام حسن مجتبی و امام سجاد علیهماالسلام در روز ۱۵ محرم سال ۵۸۹ هجری در شهر حله به دنیا آمد. خاندان آل طاووسجد هفتم ایشان، محمد بن اسحاق،...
● ولادت
سید رضی الدین، علی بن موسی بن جعفر بن طاووس، از نوادگان امام حسن مجتبی و امام سجاد علیهماالسلام در روز ۱۵ محرم سال ۵۸۹ هجری در شهر حله به دنیا آمد.
● خاندان آل طاووس
جد هفتم ایشان، محمد بن اسحاق، که به خاطر زیبایی و ملاحتش به طاووس مشهور شده بود از سادات بزرگوار مدینه محسوب می شد.
پدر او، موسی بن جعفر نیز، از روات بزرگ حدیث است که روایات خود را در اوراقی نوشته بود و بعد از او فرزندش آنها را جمع آوری نموده و با نام «فرقهٔ الناظر و بهجهٔ الخاطر مما رواه والدی موسی بن جعفر» آن را منتشر نمود.
مادر او نیز دختر ورام بن ابی فراس، از بزرگان علمای امامیه بود.
مادر پدرش نیز نوه شیخ طوسی می باشد و به همین خاطر سید گاهی می گوید:«جدی ورام بن أبی فراس» و گاهی می گوید: «جدی الشیخ الطوسی» برادرها و برادرزاده ها و فرزندان او نیز از علمای بزرگوار شیعه بوده اند.
● تحصیلات
ابتدای تحصیلات سید ابن طاووس در شهر حله بود که از محضر پدر و جد خود، ورام بن ابی فراس علوم مقدماتی را آموخت.
سید با درکی قوی و هوشی سرشار قدم در راه علم نهاد و در اندک زمانی از تمام هم شاگردیهای خود سبقت گرفت. وی در کشف المحجهٔ می گوید:
«وقتی من وارد کلاس شدم آنچه را دیگران در طول چند سال آموخته بودند، در یک سال آموختم و از آنان پیشی گرفتم.»
او مدت دو سال و نیم به تحصیل فقه پرداخت و پس از آن خود را از استاد بی نیاز دید و بقیه کتب فقهی عصر خویش را به تنهایی مطالعه نمود.
● شخصیت اجتماعی
سید ابن طاووس در بین علما و مردم زمان خویش از احترام خاصی برخوردار بود. او علاوه بر اینکه فقیهی نام آور بود ادیبی گرانقدر و شاعری توانا شمرده می شد، گرچه شهرت اصلی او در زهد و تقوی و عرفان اوست و اکثر تألیفات او در موضوع ادعیه و زیارات می باشد.
سید کتابخانه بزرگ و بی نظیری داشت که از جدش به ارث برده بود و او به گفته خودش تمام آن کتابها را مطالعه کرده یا درس گرفته بود.
●سفرهای علمی
ابن طاووس که از محضر اساتید حله استفاده کافی و لازم را برده بود برای استفاده از علمای دیگر شهرها عزم سفر نمود.
او ابتدا به کاظمین رفت. پس از مدتی ازدواج نمود و ساکن بغداد شد.مدت ۱۵ سال در شهر بغداد به تربیت شاگردان و تدریس علوم مختلف پرداخت. ورود سید به بغداد سال ۶۲۵ هجری بوده است.
سید که تحت فشار دولت عباسی برای پذیرش پستهای حکومتی قرارگرفته بود از بغداد به حله، زادگاه خویش، مراجعت کرد.
رضی الدین مدت سه سال نیز در جوار امام هشتم علیه السلام به سر برد.
سپس به نجف و کربلا هجرت کرده و در هر کدام حدود ۳ سال مقیم شد.
در این زمان علاوه بر تربیت شاگردان و تدریس علوم مختلف، همّت اصلی خویش را بر سیر و سلوک و کسب معنویات قرار داد.
در زمان اقامت در کربلا کتاب شریف «کشف المحجهٔ» را به عنوان وصیتی برای فرزندانش که در آن زمان کودک بودند نوشت.
آخرین سفر ابن طاووس در سال ۶۵۲ هجری به بغداد بود. وی در بغداد منصب نقابت را پذیرفت و تا پایان عمر خویش در همانجا سکنی گزید. زمانیکه مغولها به بغداد حمله کرده و آن را اشغال نمودند، سید نیز در بغداد بود.
● نقابت سادات
در دوران اقامت ابن طاووس در بغداد از سوی خلیفه عباسی، المستنصر، پیشنهادهایی مانند وزارت، سفارت و... به او شد ; اما سید هیچیک را نپذیرفت و استدلالش برای خلیفه چنین بود که:«اگر من طبق مصلحت شما عمل کنم رابطه خویش را با خداوند قطع می نمایم و اگر طبق اوامر الهی و عدل و انصاف حرکت کنم خاندان تو و بقیه وزرا و سفرا و فرماندهان تو آن را تحمل نخواهند کرد و چنین خواهند گفت که علی بن طاووس با این رویه می خواهد بگوید اگر حکومت به ما برسد اینچنین عمل
می کنیم و این روشی است بر خلاف سیره حکمرانان قبل از تو و مردود دانستن حکومتهای آنهاست.»
سید در سال ۶۶۱ هجری نقابت علویان را پذیرفت. نقیب بزرگترین شخصیت علمی و دینی سادات بود که کلیه امور مربوط به سادات را عهده دار می شد. این وظایف شامل قضاوت مشاجرات، رسیدگی به مساکین و مستمندان، سرپرستی ایتام و... می شد.
البته ایشان تأکید دارد که تنها بخاطر حفظ جان دوستان و شیعیانی که در معرض قتل و غارت مغول قرار داشتند این منصب را پذیرفته است.
● اساتید
سید در محضر بزرگان عصر خویش به کسب علم و ادب و معنویت پرداخت. از جمله اساتید اویند:
▪ پدر بزرگوارش موسی بن جعفر
▪ جدش ورام بن ابی فراس
▪ ابن نما حلی
▪ فخار بن معد موسوی
● شاگردان
از جمله پرورش یافتگان مکتب سید ابن طاووس می توان به:
▪ سدید الدین حلی، پدر علامه حلی
▪ علامه حلی
▪ حسن بن داود حلی صاحب رجال
▪ عبد الکریم بن احمد بن طاووس، برادر زاده او
▪ علی بن عیسی إربلی و... اشاره نمود.
● تألیفات
ابن طاووس حدود ۵۰ تألیف دارد که بسیاری از آنها در موضوعات ادعیه و زیارات است.
سید کتابخانه ای غنی داشته که حدود ۱۵۰۰ کتاب در آن وجود داشته و در تألیف کتابهای خویش از آنها استفاده می برده است. بسیاری از کتب مرجع سید در طول زمان از بین رفته و تنها منبع اطلاع ما از آنها، نوشته های امثال سید ابن طاووس است و این نکته ارزش تألیفات سید را دوچندان می کند.
از جمله تألیفات سید است:
▪ ده جلد کتاب «المهمات و التتمات» که هر یک با عنوان مستقل چاپ شده است از جمله: فلاح السائل، زهرهٔ الربیع، جمال الأسبوع، إقبال الأعمال و...
سید این کتب را به عنوان تتمه مصباح المتهجد شیخ طوسی نوشته است.
▪ کشف المحجهٔ لثمرهٔ المهجهٔ، کتابی اخلاقی است و شامل وصیتهای سید به فرزندانش می باشد و مراحل مختلف زندگی خویش را هم در آن ذکر کرده است.
▪ مصباح الزائر و جناح المسافر
▪ الملهوف علی قتلی الطفوف
▪ مهج الدعوات و منهج العنایات و...
● وفات
سید علی بن طاووس در سال ۶۶۴ هجری در سن ۷۵ سالگی و در شهر بغداد وفات نمود. بدن شریفش را به نجف اشرف منتقل نموده و در حرم امیر المؤمنین علیه السلام به خاک سپردند.

منبع : تبیان همدان