راه تسخیر دل ها

بسیار دیده شده است افراد با فضیلت و دانشمندی بر اثر عدم آشنایی به فنون بحث و استدلال و عدم رعایت جنبه های روانی هرگز نمی توانند در افکار دیگران نفوذ کنند. به عکس افرادی را سراغ داریم که از نظر علمی در حد بالایی نیستند ولی در جذب قلوب و تسخیر دل ها و نفوذ در افکار دیگران پیروز و موفقند.
علت اصلی آن است که نحوه طرح بحث ها و طرز برخورد با طرف مقابل باید با اصولی از نظر اخلاق و روان توام باشد تا جنبه های منفی را در طرف مقابل تحریک نکند و او را به لجاج و عناد وادار نسازد، بلکه به عکس وجدان او را بیدار کرده و روح حق طلبی و حق جویی را در او زنده کند.
مهم است که بدانیم انسان تنها اندیشه و خرد نیست تا فقط در برابر قدرت استدلال تسلیم شود، بلکه علاوه بر آن مجموعه ای از عواطف و احساسات گوناگون که بخش مهمی از روح او را تشکیل می دهد در وجود او نهفته است که باید آنها را به طرز صحیح و معقولی راضی و اشباع گرداند.
قرآن مجید این راه و روش را به ما آموخته که چگونه در برابر مخالفان در عین طرح بحث های منطقی چنان آن را با اصول اخلاقی بیامیزیم که در اعماق روح آنها نفوذ کند.
شرط نفوذ این است که طرف مقابل احساس کند گوینده واجد اوصاف زیر است:
۱) به گفته های خود ایمان دارد و آنچه را می گوید از اعماق جانش بر می خیزد.
۲) هدفش از بحث، حق جویی و حق طلبی است، نه برتری جویی و تفوق.
۳) او هرگز نمی خواهد طرف را تحقیر کند و خود را بزرگ نماید.
۴) او آنچه می گوید از طریق دلسوزی می گوید و منافع شخصی و خصوصی در این کار ندارد.
۵) او برای طرف مقابل احترام قائل است و به همین دلیل در تعبیرات خود نزاکت در بحث را فراموش نمی کند.
۶) او نمی خواهد حس لجاجت طرف را بی جهت برانگیزد و اگر درباره موضوعی به اندازه کافی بحث شده به همان قناعت می کند و از اصرار در بحث و به کرسی نشاندن حرف خویش پرهیز دارد.
۷) او منصف است و جانب انصاف را هرگز از دست نمی دهد، هر چند طرف مقابل این اصول را رعایت نکند.
۸) او نمی خواهد افکار خود را بر دیگران تحمیل کند. بلکه علاقه دارد جوششی در دیگران ایجاد کند تا در عین آزادی، این خودجوشی آنها را به حقیقت برساند.
طرز برخورد پیامبر(ص) به فرمان خدا با مخالفان که توام با ریزه کاری های جالبی بود گواه بسیار زنده ای بر بحث های بالاست.
او می گوید: روز قیامت خداوند در میان همه ما داوری می کند و هر کس را به آنچه لایق است جزا می دهد.
البته انکار نمی توان کرد که اینها همه در مورد کسانی است که امید هدایت آنها باشد والا با دشمنان لجوج و ستمگر و بی رحم که امیدی به پذیرش آنها نیست قرآن طور دیگری برخورد می کند.

نویسنده : استاد سید جلال متقی موسوی

منبع : روزنامه مردم‌سالاری