پایتخت پرنام و نشانه

شاید هر روز نام چند محله تهران را بشنویم، به کار ببریم و یا حتی ساکن آن محله ها باشیم بی آن که بدانیم چرا به آن نام معروف شده اند.
● سیدخندان
سیدخندان نام ایستگاه اتوبوسی در جاده قدیم شمیران بوده است. هنوز این محل با تغییراتی به عنوان سیدخندان نامیده می شود. گفته شده سیدخندان پیرمردی دانا بوده که پیش بینی هایش او را زبانزد مردم در ۳۰ یا ۴۰ سال پیش کرده است. مردم برای احترام به او، این منطقه را به نامش می خواندند.
● فرمانیه
در گذشته املاک زمین های منطقه فرمانیه متعلق به کامران میرزا نایب السلطنه بوده است و بعد از مرگ او به عبدالحسین میرزا فرمانفرما فروخته شده و فرمانیه نام گرفت.
● آجودانیه
آجودانیه نیز محله ای است که در شرق نیاوران قرار دارد و تا اقدسیه ادامه پیدا می کند.
آجودانیه متعلق به رضاخان اقبال السلطنه وزیر قورخانه ناصرالدین شاه بوده، او ابتدا آجودان مخصوص شاه بوده است و بدیهی است که محل زندگی اش از نام او گرفته شود.
● اقدسیه
نام قبلی اقدسیه (تا قبل از ۱۲۹۰ قمری) حصار ملا بوده است.
ناصرالدین شاه زمین های آنجا را به باغ تبدیل و برای یکی از همسران خود به نام امینه اقدس (اقدس الدوله) کاخی ساخت و به همین خاطر این منطقه به اقدسیه معروف شد.
● پل رومی
پل رومی در واقع پل کوچکی بوده که دو سفارت روسیه و ترکیه را به هم متصل می کرده است. عده ای هم معتقدند که نام پل، از مولانا جلال الدین رومی گرفته شده است.
● جوادیه (در جنوب تهران)
بسیاری از زمین های جوادیه متعلق به فردی به نام فرد دانش بوده است که اهالی محل به او جواد آقا بزرگ لقب داده بودند.
مسجد جامعی نیز که جواد آقا بزرگ در این منطقه بنا نهاده است به نام مسجد فرد دانش معروف است.
● داوودیه (بین میرداماد و ظفر)
میرزا آقا خان نوری صدر اعظم، این اراضی را برای پسرش، میرزا داوودخان، خرید و آن را توسعه داد. این منطقه در ابتدا ارغوانیه نام داشته و بعدها به دلیل ذکر شده، داوودیه نام گرفت.
● درکه
اگر چه هنوز علت اصلی نامگذاری این محل مشخص نیست اما برخی آن را مرتبط به نوعی کفش برای حرکت در برف که در این منطقه استفاده می شده و به زبان اصلی «درک» نامیده می شده است، دانسته اند.
● دزاشیب (در نزدیکی تجریش)
روایت شده است که قلعه بزرگی در این منطقه به نام «آشب» وجود داشته و در گذشته نیز به این منطقه دزآشوب و دزج سفلی و در لهجه محلی ددرشو می گفتند.
● زرگنده
احتمالاً علت نامگذاری این محل کشف سکه ها و اشیای قدیمی در این محل بوده است. در گذشته این منطقه ییلاق کارکنان سفارت روسیه بوده است.
● قلهک
کلمه قلهک از دو کلمه «قله» و «ک» تشکیل شده است که قله معرب کلمه کله، مخفف کلات به معنای قلعه است.
عقیده اهالی بر این است که به علت اهمیت آبادی قلهک که سه راه گذرگاه های لشگرک، ونک و شمیران بوده است، به آن (قله- هک) گفته شده است.
● کامرانیه
زمین های این منطقه ابتدا به میرزا سعید خان، وزیر امور خارجه تعلق داشت و سپس کامران میرزا پسر بزرگ ناصرالدین شاه با خرید زمین های حصار بوعلی، جماران ونیاوران، اهالی منطقه را مجبور به ترک زمین ها کرد و سپس آنجا را کامرانیه نامید.
● محمودیه (بین پارک وی و تجریش یا ولیعصر تا ولنجک)
در این منطقه باغی بوده متعلق به حاج میرزا آقاسی و چون نام او عباس بوده آن را عباسیه می گفتند.
سپس علاءالدوله این باغ بزرگ را از دولت خرید و به نام پسرش، محمودخان احتشام السلطنه، محمودیه نامید.
● نیاوران
نام قدیم این منطقه گردوی بوده است و برخی معتقدند در زمان ناصرالدین شاه نام این ده به نیاوران تغییر کرده است. به این ترتیب که نیاوران مرکب از «نیا» (حد، عظمت و قدرت)؛ «ور» (صاحب) و «ان» علامت نسبت است و در مجموع نیاوران به معنی کاخ دارای عظمت است.
● یوسف آباد
منطقه یوسف آباد را میرزا یوسف آشتیانی مستوفی الممالک در شمال غربی دارالخلافه ناصری احداث کرد و به نام خود، یوسف آباد نامید.
● پل چوبی
قبل از این که شهر تهران به شکل امروزی خود درآید، دور شهر دروازه هایی بنا شده بود تا به واسطه آنها دفاع از شهر ممکن باشد.
یکی از این دروازه ها، دروازه شمیران بود با خندق هایی پر از آب در اطرافش که برای عبور از آن، از پلی چوبی استفاده می شد.
امروز از این دروازه و آن خندق پر از آب اثری نیست اما این محل همچنان به نام پل چوبی معروف است.
● شمیران
نظریات مختلفی درباره این نام وجود دارد.
یکی از مطرح ترین دلایل عنوان شده ترکیب دو کلمه «سمی» یا «شمی» به معنای سرد و «ران» به معنای جایگاه است.
در واقع شمیران به معنای جای سرد است. به همین ترتیب نیز تهران به معنای جای گرم است.
همچنین در نظریه دیگری به خاطر وجود قلعه نظامی در این منطقه به آن شمیران می گفتند. برخی نیز معتقدند که یکی از ۹ ولایت ری را شمع ایران می گفتند که بعدها به شمیران تبدیل شده است.
● منیریه (در جنوب ولیعصر)
منیریه در زمان قاجار یکی از محل های اعیان نشین تهران بوده است. گفته شده نام آن از نام زن کامران میرزا، یکی از صاحب منصبان قاجار، به نام منیر گرفته شده است.

[امیر باباییان]

منبع : روزنامه ایران