۲۰ اکتبر سال ۳۵۱ میلادی ـ تاریخنگار ارتش روم و آمار تلفات جنگ ایران و روم- نگاهی به یادداشت برداری از رویدادهای روز

مورخ ارتش روم در ذیل روز ۲۰ اکتبر سال ۳۵۱ میلادی (این روز را از انطباق تقویم ها به دست آورده اند) به صورت مبهم چنین نوشته است :
کل تلفات جنگ نخست امپراتور کنستانتینوس دوم با ایران (منظور؛ جنگ سال ۳۴۸ میلادی با شاپور دوم مشهور به ذوالاکتاف است) ۵۰ هزار و ۲۳۱ نفر و تلفات کل جنگ دوم با ایران (منظور جنگ سال ۳۵۰ میلادی) ۳۹ هزار و۱۲ نفر. این مورخ شاید به دلیل عرق ملی روشن نساخته است که این ارقام، جمع تلفات دوکشور و یا به تنهایی ـ روم بوده است. از آنجا که فاتح هر دو جنگ، ایران بود و طرف مغلوب نمی تواند کشتگان فاتح را شمارش کند به احتمال بسیار زیاد این تلفات سنگین را رومیان تحمل کرده بودند. مورخ ارتش روم در زیر این ارقام نوشته است که این آمار نهایی را فرماندهی کل ارتش برای سنای روم تهیه کرده است و سپس توضیحات دیگر....
نتیجه دو شکست و عقب نشینی رومی ها در دو جنگی که در بالا اشاره شد، وقوع شورشهای مسلحانه در قلمرو روم در آلمان، گل (فرانسه)، ایلریا (یوگوسلاوی)، اسپانیا و حتی بریتانیا شد که سالها بعد، نخست به تقسیم آن امپراتوری به دو حوزه حکومتی و سپس تجزیه کامل و اضمحلال انجامید.
ارتشها از زمان اسکندر مقدونی دارای مورخ موظف شده اند که رویدادهای روزانه را یادداشت می کند و در پایان فصل و یا سال با مروری بر آنها یک گزارش تاریخی می نویسد که تا ربع قرن در آرشیو ارتش و از آن پس برای همیشه در آرشیو ملی نگهداری می شود تا در دسترس محققان باشد. به احتمال زیاد، این روش از توسیدیدس که یک ژنرال بود و تاریخ جنگهای « پلوپونز» را نوشت اقتباس شده است.
در پاره ای از کشورهای پیشرفته این کار اینک فراتر از ارتش رفته و سازمانهای دیگر را در بر گرفته که مروری بر چنین گزارشها؛ پسرفتها و پیشرفتهای سازمان در فاصله زمانی معین را نشان می دهد. در تنظیم ای گزارشها نهایت دقت و امانت بکار می رود و به همین دلیل است که انجام آن را به کسی که در این رشته تحصیل و مطالعه کرده ومهارت داشته باشد واگذار می کنند و کار آن درست عکس روابط عمومی است.

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز