کودکان کار و خیابان قربانیان جامعه بهره کش

در پیمان نامه جهانی حقوق کودک، کار کودکان زیر ۱۵ سال و نیز بهره کشی از کودکان به هر نحو، چه در مناسبات اقتصادی و چه درمنازعات سیاسی منع شده است. همچنین کودک باید در برابر کاری که رشد و سلامت او را تهدید می کند، حمایت شود.
به رغم چنین اصولی، حدود ۱۵۰ میلیون کودک درسراسر جهان و از جمله درایران، روزهای خود را به کار، آن هم کار در خیابان می گذرانند. کار آنها چیست؟ گدایی، ولگردی، آدامس فروشی، گل فروشی، دست فروشی یا حتی تن فروشی. میلیون ها کودک کار و خیابان مبتلا به بیماری های مختلف روحی، هویتی یا جسمی هستند. آمار نگران کننده ای وجود دارد حاکی از این که بیشتر این کودکان ناقل ایدز یا هپاتیت هستند.
بسیاری می پرسند جامعه ایران در سال های قبل با پدیده کودکان خیابانی مواجه نبود. چه شده که اینک سر هر چهار راه و زیر هر پل، تعدادی بچه در حال فال فروشی، شیشه پاک کنی، یا فروش آدامس دیده می شوند؟ آیا طلاق، اعتیاد والدین، مهاجرت یا بیکاری سبب رشد چشمگیر کودکان کارو خیابان شده است؟
مسوول کمیته تحقیق و توسعه خانه کودک شوش به نکته ای گرهی اشاره می کند: «بحث کودک خیابانی را ما نمی توانیم تنها در حوزه روابط خانوادگی تحلیل کنیم. بحث ما اینست که اقشاری از جامعه در تحولات جمعیتی، در تله ای گیر کردند به نام تله جمعیتی فقر. اکثر این بچه ها، عضو خانواده های پرجمعیت هستند. تحولات پس از انقلاب باعث شد که جمعیت خانواده های فقیر بسیار بالا برود. در دوره بعد این خانواده ها هیچگو نه دریافت ایمنی و حمایتی از سوی دولت نداشتند و به حال خود در مکانیسم بازار و تورم رها شدند. این خانواده ها جزو کسانی هستند که پدر یا والدین شان بیکارند یا مشاغل کاذب دارند. هیچ تور امنیتی یا چتر حمایتی برای این خانواده ها وجود ندارد.»
گذشته از این، کودکان کار و خیابان فاقد هرگونه نظارت بهداشتی، درمانی، آموزشی و تربیتی هستند. آماری که از سوی یونسکو منتشر شده، حاکی از آن است که بیشتر این کودکان که در آمریکا، آسیا و آفریقا متمرکز هستند، دچار آسیب های روانی جدی چون افسردگی یا روان پریشی هستند.
اما آیا کودکان کار و خیابان از نظر جنسیتی آمار یکسانی دارند؟ میزان دخترها و پسرها در این زمینه یکی است؟
به عقیده جاوید سبحانی: «از نظر فرهنگی دخترها کمتر در خیابان میمانند. به ویژه در کشورهای در حال توسعه، کنترل و نظارت بر دخترها خیلی بیشتر از پسرهاست. دخترها معمولا در مقابل فشارهای خانواده منفعل تر هستند و ممکن است آزار و محرومیت بیشتری تحمل کنند. آنها وقتی هم به خیابان می آیند به خاطر نوع سو»استفاده ای که از آنها میشود، کمتر در آمارها اعلام می شوند. در جامعه ایران هم همین طور است و درصد بیشتری از کودکان خیابانی بیشتر پسرها هستند.»
جاوید سبحانی چند نمونه از تلاش های موفقیت آمیز خانه کودک شوش در کار با بچه های خیابان را بر می شمرد: «یکسری از بچه های ما در برنامه های حرفه آموزی توانستند از سازمان فنی حرفه ای مجوز بگیرند. در بخش ادبیات و شعر، دو تا از بچه های خانه کودک شوش توانستند جایزه دویستمین سال تولد هانس کریستیان اندرسن را بگیرند. بچه هایی داشته ایم که توانایی طراحی وب داشته اند. آموزش های زیادی به اینها داده شده و آنها از خود خیلی استعداد نشان داده اند.»
به گفته او کودکان کار و خیابان، خود به خانه کودک شوش رجوع می کنند و به اصطلاح خود معرف هستند. چرا که در منطقه شوش، همه این مرکز را می شناسند: «ما ابتدا در باره پیشینه کودکی که نزد ما میآید، تحقیق می کنیم. پیشینه تحصیلی، شرایط روانشناسی اش. بازدید از منزل، سابقه پدر و مادرش. این ها را تحقیق می کنیم و نیازها و مشکلات کودک را شناسایی می کنیم.»

نویسنده : مهیندخت مصباح

منبع : روزنامه مردم‌سالاری