۵ اوت ۱۹۱۹ ـ مصطفی کمال پاشا تصمیم خود به جمهوری کردن ترکیه را علنی ساخت

مصطفی کمال پاشا که در پی شکست عثمانی در جنگ جهانی اول کمر همت به نجات دست کم خاک اصلی آن بسته بود پنجم اوت ۱۹۱۹ در نشست ناسیونالیستهای این سرزمین در «سیواس» اعلام کرد که ترکیه باید جمهوری شود. وی این تصمیم را هنگامی علنی ساخت که وطن او در وضعیتی وخیم قرار داشت ؛ فاتحان جنگ هنوز تصمیم به ابقاء این کشور نگرفته بودند و یونان ۲۰ هزار سرباز در «سمیرنا» که از زمان « همر » سابقه یونانی بودن داشت پیاده کرده بود و ناوهای جنگی انگلستان ، فرانسه و ایتالیا در آبهای دریای مرمره تا قسطنطنیه ( استانبول ) ، همه جا دیده می شدند. سلطان سر جایش نشسته بود و هرج و مرج و کمبود مایحتاج زندگی در همه جا به چشم می خورد.
مصطفی کمال ( آتاتورک ) بعدا راه حلی برای سلطان یافت و آن این بود که چون عنوان بزرگتر سلطان « خلیفه مسلمانان » است به همین اکتفا کند و با حرم خود خوش باشد و حکومت را به دولتمردان بسپارد.
مصطفی کمال که مردی غیر مذهبی و دارای تجربه جنگی فراوان بود یونانیان را از سمیرنا بیرون راند، پایتخت را به آنکارا منتقل کرد ، برای ترکیه که همه مستملکات اروپایی و عربی خود را از دست داده بود قانون اساسی نوشت ، الفبای کتابت را به لاتین تغییر داد و .... اگر ترس از مصطفی کمال نبود ، تغییر نظام حکومتی ترکیه آسان نبود.
در جریان تلاشهای شش ساله آتاتورک برای حفظ بقای ترکیه ، حکومت بلشویکی روسیه از نظر ارسال تسلیحات نظامی به او کمک بسیار کرد.

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز