حس اخلاقی چگونه ایجاد می شود

می توان اذعان داشت که تنها ویژگی بارزی که آدمی نسبت به آن احساس برتری و به بیانی تفاخر و سربلندی می کند و از طریق آن خود را از بقیه جهان هستی متمایز می دارد، «حس اخلا قی» است. حس اخلا قی از اساسی ترین ویژگی هایی است که فقط در انسان به وجود میآید. چه این که دیگر موجودات از داشتن این ویژگی محروم هستند.
سوال این جاست که آیا این حس اخلاقی به صورت بالقوه در فرد وجود دارد ؟ یا که نه، حتما پیش زمینه هایی در جهت پیدایی آن لا زم است؟ تردیدی نیست که حس اخلاقی بدون پیش زمینه هایی اعم از خیر و شر و نیکی و بدی که انسان در تشخیص آن ها اختیار کامل دارد، ایجاد نخواهد شد.
بنابراین می توان گفت که با تمایز یک کار خوب از یک کار بد یا احیانا دانستن و آگاه شدن نسبت به یک کار خیر یا شر است که حس اخلاقی را در ما ایجاد می کند و با استعانت از این امور برنامه های خود را به اجرا درمیآورد.
بدین شکل که فرد در مقابل امور نیک و خیر رفتاری اخلا قی را به نمایش می گذارد و البته در مقابل امور بد و شر رفتاری غیراخلا قی. این قاعده ای است که برای هر انسانی که نسبت به انسانیت خود در مقابل این انسانیت احساس وظیفه و مسوولیت می کند، طبعا می تواند صادق باشد.
برای روشن تر شدن موضوع ابتدا می توان تعریف جامعی از اخلاق کرد و بعد به چند نمونه از کارهای اخلاقی اشاره داشت. واژه اخلاق به معنی خوی ها و جمع خلق است. اما در مفهوم می تواند به معنی کار یا رفتاری شایسته باشد که فرد در جامعه به اجرا درمیآورد و البته نتیجه آن نیز مثبت و در خور توجه است.
شاید بتوان گفت اکثر مردم با فضایل اخلا قی رابطه و میانه خوبی دارند و از رذایل اخلاقی به اشکالی بد و به دور هستند. با این تفاصیل اخلا ق می تواند به طرق مختلف هم نمایان گردد.
یعنی می تواند به صورت یک لبخند آرام باشد یا می تواند یک سلام گرم و صمیمی باشد. می تواند رعایت کامل صحبت های طرف مقابل باشد یا می تواند چند کلا م آرام و شمرده و طنزگون اما آموزنده باشد، به طوری که بیانگر رعایت حقوق یک فرد یا یک جمع تلقی گردد.
یک اخلاق خوب می تواند با ایما صورت پذیرد یا می تواند بدون اشاره نیز صورت گیرد و البته می تواند رفتاری محبتآمیز باشد که بر ورد زبان با طمانینه و خیلی سلیس و راحت بیان گردد.
بنابراین در یک جمع بندی کلی می توان نتیجه گرفت که حس اخلاقی یکی از ابعاد مهم و اساسی و از ویژگی های حیات و سرنوشت ساز انسان به شمار میآید و با آگاهی و شناخت نسبت به امور اجتماعی و جدا کردن «سره از ناسره» میسر می گردد.
یعنی به بیانی دیگر با الک کردن خوب از بد یا خیر از شر حاصل می گردد. با این تعابیر می توان گفت: حس اخلاقی یک سری پیش زمینه های معلوم را می طلبد و تا این پیش زمینه ها فراهم نیاید، وجود آن در امور اجتماعی میسور نیست.
پس درمی یابیم که ابتدا حس اخلاقی می تواند حسی باشد که مستلزم یک سری پیش زمینه معلوم است و در ثانی می تواند معلولی باشد که بر اثر یک سری علل و عوامل مخلوق می گردد که در متن این مقوله بدان اشاره شد.

نویسنده : عابدین پاپی

منبع : روزنامه مردم‌سالاری