پلانتاریوم (افلاک‌نما، سیاره‌نما)

در کاربرد جدید، پلانتاریوم معرف سیستم نوری است که توسط شرکت آلمان زایس Zaiss در سال ۱۹۲۰ اختراع شده برای تصویر مصنوعی آسمان شب در داخل تماشاخانه نیم‌کره‌ای و نشان دادن اصول حرکات سیارات و سایر اجرام سماوی، همراه با سایر پدیده‌های نجومی، پلانتاریوم‌ەای قدیمی نمونه مکانیکی از منظومه شمسی بود که در آن سیارات را می‌توانستند در مدارات دور خورشید که در مرکز قرار داشت، توسط دسته‌ها و هرزگردها و چرخ‌ دنده‌هائی به حرکت درآورند. در مورد اینکه مشاهده حرکات سیارات از زمین (زمین مرکزی، یعنی ناظر روی زمین مستقر است) بغرنج می‌باشد سه علت وجود دارد: مدار سیارات دور خورشید بیضوی شکل است، به‌طوری که سرعت زاویه‌ای در جریان یک دور گردش ثابت نمی‌باشد؛ دوم اینکه مدارت در سطوحی واقع شده‌اند که نسبت به سطح مدار زمین زوایای مختلفی انحراف دارند؛ سوم، ناظر روی زمین قرار دارد که خود در حال گردش به دور خورشید است. سطح مدار زمین عبارت از دایره‌ای است که از تقاطع مدار زمین با کره سماوی به دست آمده است. برای ناظر، زمین مرکزی این مسیر ظاهری سالانه خورشید نسبت به ستارگان می‌باشد.
هنگامی که گنبدی به قطر ۵ فوت به کار برده می‌شود، اثر حاصله در پلانتاریوم کاملاً واقعی است. قطر پلانتاریوم‌های جدید از ۵۰ تا بیش از ۱۰۰ فوت می‌باشد. در مرکز گنبد پروژکتور قرار دارد، دستگاه بغرنجی که شامل پروژکتورهای جداگانه برای خورشید و ماه، سیارات و ستارگان می‌باشد. این پروژکتورها توسط موتورها و سیستم دنده‌های دقیقی به حرکت در می‌آیند و حرکات دقیق اجرام سماوی تولید، و در صورت لزوم سرعت آنها را تند و یا کند می‌کنند. پروژکتور دستگاه عمومی است که می‌توان آن را طوری ساخت که آسمان شب را آن‌طور که از سطح زمین دیده می‌شود، نه فقط آن‌طور که در زمان حاضر دیده می‌شود، بلکه همچنین در هر زمانی در گذشته یا آینده نشان دهد.
دستگاه جدید زایس در پلانتاریوم لندن شامل مجموعه‌ای به شکل دمبل به طول ۵/۱۳ فوت، به وزن بیش از دو تن و تقریباً دویست پروژکتور نوری می‌باشد. این دستگاه از ۲۹۰۰۰ قطعه ساخته شده است.
● پلانتیزیوم: در سال ۱۹۲۳ والتربورسفلد Bursfeld دستگاهی به‌نام پلانتیریوم اختراع کرد که در شهر مونیخ نصب شد. در ساخت این وسیله از چندین دوربین و پروژکتور استفاده کرده و بر روی سطح داخلی گنبد مانندی که سقف محوطه را تشکیل می‌داد تصایور کهکشان‌ها را منعکس می‌کرد و برای بینندگان که در زیر سقف به تماشا می‌نشستند در زمینه هیأت و نجوم به مشاهده می‌پرداختند.

منبع : مطالب ارسال شده