داروها و مسئله الکل

در ساخت و سنتز برخی از دارو ها هم چون تنطور ها یا شربت های دارویی و نیز در تهیه روکش قرص ها از الکل به عنوان حلال شیمیایی استفاده می شود . این الکل ، مطابق تحقیقی که از دانشکده داروسازی به عمل آمده ، ممکن است الکل صنعتی خالص یا الکل تخمیری باشد. هر چند استفاده از الکل تخمیری ، به لحاظ مواد اولیه آن ، ترجیح دارد.
۱ ) حکم مسئله از لحاظ نجاست
بنابر نظریه نجاست الکل تخمیری ، چنان چه معلوم باشد که الکل کاربردی ، از نوع تخمیری است ، پاک بودن تنطور یا شربت دارویی ، با مشکل مواجه می شود ، زیرا الکل به مجرد رسیدن به مایع ، آن را نجس می کند. و لذا اگر پس از انحلال در مایع ، ماهیت آن نیز عرفاً تغییر کند ، نجاست آن به حال خود باقی خواهد ماند. در فقه نیز این مسئله مطرح شده است که اگر خمر با مایع دیگری مخلوط شود آن مایع را نجس می کند. هر چند پس از ترکیب ، طبیعت خمر و اسکار آن بر طرف شود یا حتی محلول به دست آمده از ترکیب خمر با ماده دیگر ، عنوان ثالثی به خود بگیرد.
۲ ) بررسی مسئله از لحلاظ حرمت نوشیدن
آیا می توان شربت دارویی را که ماده حرام در آن به کار رفته ، مورد استفاده قرار داد؟
در پاسخ باید گفت : اگر شربت دارویی که در آن الکل به کار رفته ، در اثر نوشیدن ( ولو به مقدار زیاد ) مستی می آورد ، عنوان “مسکر” بر آن صادق بوده و نوشیدن حتی یک قاشق از آن نیز حرام است. زیرا آن چه زیاد آن مستی می آورد ، مقدار کم آن نیز حرام است ( ما اسکر کثیره فقلیله حرام .)
۳) روایات تحریم مداوا به خمر
اکنون این سوال پیش می آید که آیا روایات تحریم مداوا به خمر و مسکر شامل شربت ها یا تنطور های دارویی نیست ؟
توضیح این که در روایات متعددی آمده که خداوند در شیء حرام ، شفا قرار نداده است. و درصحیحه حلبی از امام درباره دارویی که با خمر عجین شده می پرسد ، حضرت پاسخ می دهد : “ نه ! به خدا قسم نمی خواهم بدان بنگرم ، چگونه با آن مداوا کنم در حالی که هم چون پیه یا گوشت خوک می ماند ... “.
از توضیحاتی که گذشت معلوم می شود که روایات مزبور شامل شربت های دارویی و مانند آن نیست ، زیرا شربت دارویی ، مسکر نیست تا حرام باشد.
بنابراین ، تولید ، فروش و مصرف تنطور های دارویی با شروطی که گذشت ، حرام نمی باشد. تنها یک سوال باقی می ماند. و آن این که اگر مصرف شربت های دارویی را به این دلیل که الکل تخمیری در آن کار رفته برای بزرگ سالان ( افراد بالغ ) حرام دانستیم آیا دادن این شربت ها به کودکان از لحاظ شرعی چه حکمی دارد ؟
قبل از پاسخ به این سوال یک نکته را تذکر می دهیم. و آن این که خمر و نوشیدنی های سکر آور با سایر اشیای نجس تفاوت دارد ، زیرا شرب هم چون قتل نفس ، از کار های ناپسندی است که شارع مقدس به هیچ وجه راضی به تحقق آن نیست. و از این روست که اگر ببینیم شخصی از روی جهل ، مایع مست کننده را می نوشد ، باید وی را آگاه کنیم . در حالی که غذای نجس شده چنین حکمی را ندارد. مگر این که شخص سبب خوردن غذای نجس شود هم چنین نوشاندن شراب به اطفال حرام است هر چند آنان از نظر شرعی، مکلف نبوده. بلکه خوراندن غذای نجس نیز به آنان حرام نیست.
اکنون اگر ثابت شود شربت دارویی که در جریان تهیه آن از الکل استفاده شود ، مسکر است هر چند که مستی در اثر نوشیدن مقدار زیاد آن حاصل شود ، در این صورت دادن این دارو به کودکان نیز حرام است. و مشمول روایاتی است که نوشاندن خمر و مسکر را به اطفال موجب عذاب اخروی می داند.
ولی اگر شربت دارویی ولو مقدار زیاد آن مسکر نبوده و عنوان خمر بر آن صادق نباشد. (چنان که تحقیق به عمل آمده همین را ثابت می کند ) و تنها مشکل این دارو نجاست آن به دلیل ترکیب با الکل تخمیری باشد ، دادن این دارو به اطفال ، اشکال شرعی ندارد ، زیرا خورانیدن غذا یا نوشیدنی نجس شده به اطفال از این جهت تکلیفی ندارد ، ممنوعیت شرعی ندارد.

منبع : روزنامه رسالت